i_=".=.Q
Pengenalan =$=.:.
Tamadun Islam ialah sebuah tamadun yang diasaskan atas landasan agama. Ini bermaksud, untuk mengenali Tamadun Islam, maka terlebih dahuiu hendaklah dikenali agama Islam itu sendiri. Secara umum, Islam terbina di atas tiga asas
utama iaitu akidah, syariah dan akhiak. Akidah berkaitan dengan konsep kepercayaan dan ketuhanan. Syariah yang berperanan sebagai peraturan serta perundangan kehidupan tnanusia dibahagikan kepada tiga kategori utama, iaitu muamalat, munakahat dan jinayat. Manakala akhlak pula menyentuh aspek hubungan manusia dengan tuhan, sesama manusia dan haiwan. Bagi memahami konsep-konsep asas Islam tersebut, turut dibincangkan tentang maqasid al-syariah yang menerangkan mengenai tujuan-tujuan Syariat diturunkan kepada manusia. Seterusnya, Tamadun islam diperkenalkan melalui konsep rabbani (ketuhanan), al-Thabat wa al-Murunah (tetap dan anjal), waqi'iyyah (realistik), tawazun (keseimbangan), syumrl/ (menyeluruh),'alamiyyah (sejagat) dan wasatiyyah (kesederhanaan). Konsep-konsep tersebut amat berkaitan dengan pandangan semesta Islam yang turut membincangkan konsep Allah, manusia serta alam dari perspektif ontologi, konsep huquq (hak) dan mas'uliyyat (kewajipan dan tangunggjan'ab). Turut diterangkan secara umum tentang pandangan semesta Tamadun lslam, meliputi perbincangan ringkas tentang hubungan antara manusia, alam dan Allah dalam konteks ontologi serta kosmologi. Perbincangan tersebut terfokus kepada persoalan hak yang perlu dipenuhi oleh Allah, manusia dan aiam. Selain itu, perbincangan turut menyentuh persoalan epistemologi dan konsep nilai dalam Islam. Dalam bahagian epistemologi, dibincangkan tentang makna epistemologi dan hierarki aiat pencapaian ilmu fakulti kognitif yang melibatkan rvahyu, ilham, naluri, kepintaran akal dan pancaindera. Selain itu, turut dibincangkan ialah hierarki dan jenis penerima ilmu. Kemudian, dibincangkan mengenai jenis-jenis ilmu menurut hierarkinya, yang ditinjau secara bersepadu dari aspek sumber, hukum dan kegunaannya. Bagi konsep nilai pula, dibincangkan mengenai maksud niiai, sumber-sumber nilai dalam nilai Islam (al-Quran dan Hadis Qudsi, Sunnah, 'Uruf dan Adah), hierarki nilai (mahmudah, makruhah dan mazmumah) dan pelaksanaannya dalam kehidupan seharian. Bahagian terakhir bab ini menyentuh tentang konsep jihad dalam Islarn dari aspek pengertian, jenis-jenis, unsur-unsur, kepentingan dan keutamaannva.
lslam, lman dan Ihsan I Islam merupakan antara agama terbesar
yang tersebar dan dianuti hampir
di setiap pelosok dunia. Agama Islam menjadi pegangan serta hidup pelbagai bangsa.
asas budaya
Agama Islam dikenali sebagai agama yang menyusun cara hidup yang meliputi aspek keimanan, ibadah, muamalah, siasah, sosial dan ekonomi. Seluruh kehidupan dan keperluan manusia disusun secara lengkap dan sistematik oleh ajaran Islam. Islam disifatkan sebagai peraturan dan pilihan terbaik untuk manusia dan alam seluruhnya. Islam dengan sistem yang teratur serta kesesuaiannya dengan fitrah manusia telah membentuk sebuah tamadun yang diasaskan atas dasar keagamaan. Secara umum, tiga elemen dasar yang menjadi asas kepada agama ialah iman,Islam dan ihsan. Iman menyentuh persoalan tauhid, manakala Islam menekankan aspek syariat dan ihsan pula lebih menjurus kepada aspek akhlak.
:asan agama. Ini :.:::lu hendaklah
;- atas tiga asas .i:rgan
konsep : :a:aturan serta .:"::gori utama,
:r,a
menyentuh
:.:: :airran. Bagi ::::gkan tentang '-"irr:n
(rrqrirt
{,-r1sep rabbani :'.'..;it (realistik), '
;:
1,.1,.1, Pengertian lslam 1 Dari sudut bahasa, perkataan Islam
seragat) dan
e:iaitan dengan
: \llah, manusia ian ttnluliyyat *:llum
tentang :i;rqkas tentang
2
Islam juga ialah peraturan hidup, peraturan bersifat integral yang mengatur
s ontologi serta 'a,an hak yang 'rin,-lno;ln trrrnt -*^ "- -,''*"b*" n Islam. Dalam -ogi dan hierarki u. iiham, naluri,
hidup dan kehidupan manusia dan menjadi dasar akhlak mulia yang
3
:enerima ilmu.
r;t hierarkinya, i: kegunaannya. s;nber-sumber L ruf dan Adah), pelaksanaannya
ir-entuh tentang .is. unsur-unsur,
: ,lranuti hampir .rta
asas budaya
berasal daripada bahasa Arab, iaitu 'salima' bererti selamat sentosa atau kedamaian. Islam juga bermaksud menyerah diri, tunduk, patuh dan taat. Islam berbeza daripada agama lain yang ada di muka bumi, kerana perkataan Islam tidak mempunyai hubung kait sama ada dengan individu tertentu, golongan atau tempat tertentu. Definisi Islam mengikut istilah atau syarak adalah patuh dan menyerah dirl kepada Allah SWT dengan penuh kesedaran dan kerelaan tanpa paksaan.
disampaikan oleh Nabi Muhammad SAW. Definisi Islam dapat difahami ketika |ibril datang bertanya Rasulullah SAW tentang Islam: "Ceritakon padaku (wahai Muhammad) tentang Islam", Rasulullqh S,AW menjawab: "Engkau mengakui bohawa tiedo Tuhan melainkan Allah SWT, Muhammad ialeh hamba dqn pesuruh-Nya, mendirikan sembahyang, mengeluarkan zakat, puasa bulan Remqdan dan menunaikqn haji ke Baitullah
jika engkau mampu." (Riwayat Bukhari)
4
Berdasarkan hadis tersebut dan juga perjalanan kehidupan Rasulullah SAW, maka dapat disimpulkan beberapa perkara yang menjadi dasar utama bagi ajaran Islam. Dasar utama ajaran Islam meliputi aspek berikut: (a) Akidah, iaitu konsep kepercayaan yang akan membentuk iman kepada Allah SWT dan Rasul serta beriman kepada para malaikat, kitab-kitab, hari akhirat, qadak dan qadar.
(b) Syariah yang terbahagi kepada ibadah dan muamalah. Ibadah ialah peraturan-peraturan untuk melakukan peribadatan dan ketaatan kepada Allah SWT. Ibadah juga meliputi perilaku melaksanakan ketaatan kepada Allah SWT melalui cara kebaikan kepada manusia dan alam. Manakala, muamalah pula ialah peraturan perhubungan sesama manusia yang meliputi aspek akhlak, politik, ekonomi dan kemasyarakatan.
(c) Akhlak, iaitu peraturan-peraturan berhubung nilai baik dan buruk antara manusia sesama manusia serta antara manusia dengan alam dan
Tuhan. ISLAM
AKIDAH
I
:'1""-',iil
lbadl
t'"...1"11.1
i
L : I
In".":
ln::".
Umum
Umum
I
L*
Rajah
1.1
Pet
Agama lslam Secara Umum
I
1,.1,.2 Pengertianlman
I
Istilah iman secara harfiah dalam Islam adalah bererti percaya kepada Allah SWT. Dengan itu, orang yang beriman ditakrifkan sebagai orang yang percaya (mukmin). Siapa yangpercaya, maka dia dikatakan beriman. Perkataan iman diambil daripada kata kerja aamana, yukminuyang bererti 'percaya' atau'membenarkanl
2
Perkataan iman yang bererti 'membenarkan itu disebutkan dalam alQuran, antaranya firman Allah SWT yang bermaksud: "Dia (Muhammad) itu membenqrkan (mempercayai) kepada Allah SWT dan membenarkan kepada para orang yang beriman". (At-Taubah,62)
3 Takrif iman menurut istilah syariat Islam dibenarkan
adalah seperti diucapkan oleh Ali bin Abi ralib l:"ujl':lTtn r.a yans bermaksud ,"Iman it, uropon ili?,,iill;jrlXlj,iX?J'-?fl:: lidah dan kepercayaan yang benar dengan hati dengan amatan. Ringkasnya,
irngo)
dan perbuatan dengan anggota". Manakala Aisyah r.ha pula berkata: "Iman kepada Altah SWT itu mengakui dengan lisan dan membenarkan dengan hati dan mengerjakan
orang yang beriman ialah orang yang percaya, mengaku dan beramal'
dengan anggota"
4
Imam al-Ghazali menghuraikan makna iman sebagai "Pengakuan dengan lidah (lisan) membenarkan pengakuan itu dengan hati dan mengamalkannya dengan rukun-rukun (anggota-anggota)'1
Per
I
r;rk dan buruk
5
.rgan alam dan
6
AKHLAK
Khalik
t,la
:.r.a\-a kepada -.-''*ir*. r:hrori ^rrno ::lkan beriman. t;,::, \-ang bererti
.:{an dalam
al-
:-...;:: S\\'T dzn
-: ,
^aubah,62)
:--- .j
^ih^^a'Lan u ru9r ror
- -^l/rn
Nqtl
n^h^^A
-_aF,A4rrucilvdrl ra: Cibuktikan
:
x-
Rlngkasnya,
::'-1an
ialah
-^^^^t,,, -: eaJd. illEil9dAu i.
rgakuan dengan
lerqamalkannya
|usteru, iman boleh dinyatakan sebagai keyakinan yang dibenarkan oleh hati, diucapkan dengan mulut (lidah) dan dibuktikan dengan amalan. Ringkasnya, orang yang beriman ialah orang yang percaya, mengaku dan beramal. Tanpa tiga syarat ini, seseorang itu belumlah dikatakan beriman yang sempurna. Ketiadaan salah satu sahaja daripada tiga syarat itu, maka lainlah nama yang Islam berikan pada seseorang itu, iaitu fasik, munafik atau kafir. Iman bermaksud membenarkan dengan hati, menyatakan dengan lisan dan melakukan dengan anggota badan. Iman diasaskan di atas enam perkara, iaitu: (a) Percaya kepada Allah SWT (b) Percaya kepada malaikat (c) Percaya kepada kitab (d) Percaya kepada nabi dan rasul (e) Percaya kepada hari akhirat (f) Percaya kepada qadak dan qadar
Percaya kepada AIIah SWT I Konsep yang paling asas ialah percaya bahawa Tirhan itu satu (Tauhid). 2 Konsep keesaan Allah SWT ini adalah mutlak dan tidak sama dengan apa jua yang wujud di dunia ini. Firman AIIah SWT dalam surah al-Ikhlas yang bermaksud: "Katalah (wahai Muhammad) bahawa Allah SWT itu tunggal. Allah SWT tempat meminte. Tidak Dia beranak dan tidak juga Dia diperanakkqn. Dan tiada yang serupa denganNyn, Dialah Tuhan yang Esa."
Percaya kepada Para Malaikat I Individu mukmin percaya bahawa Allah SWT telah mencipta pelbagai makhluk, termasuk malaikat yang bertugas melaksanakan apa jua bentuk perintah-Nya dengan penuh ketaatan. 2 Secara tepat, hanya Allah SWT sahaja yang mengetahui jumlah malaikat. Namun, individu mukmin wajib beriman dan percaya terhadap sekurangkurangnya l0 malaikat, iaitu: (a) Malaikat |ibril-malaikat yang menyampaikan wahyu. (b) Malaikat Mikail-malaikat yang menyampaikan rezeki. (c) Malaikat Atid-malaikat yang menulis segala amalan kita. '(d) Malaikat Raqib-malaikat yang menulis segala kejahatan kita. (e) Malaikat Ridhwan-malaikat yang menjaga pintu syurga. (f) Malaikat Malik-malaikat yang menjaga pintu neraka. (g) Malaikat Mungkar-malaikat yang menyoal kita di dalam kubur. (h) Malaikat Nakir-malaikat yang menyoal kita di dalam kubur. (i) Malaikat Izrail-malaikat yang mencabut nyawa. (j) Malaikat Israfil-malaikat yang meniup sangkakala.
ir li:::ll:aj:l iiiil.:tll ::
Percaya kepada Kitab-kitab Allah SWT 1 Individu Mukmin percaya bahawa Allah SWT telah menurunkan kitabkitab kepad a para nabi dan rasul untuk membimbing manusia ke jalan yang benar.
2
3
Kitab-kitab yang wajib diimani oleh individu Mukmin ialah: (a) Taurat-diturunkan kepada Nabi Musa a.s (b) Zabur-diturunkan kepada Nabi Daud a.s (c) Injil-diturunkan kepada Nabi Isa a.s (d) Al-Quran-diturunkan kepada Nabi Muhammad SAW Masyarakat Muslim hari ini percaya bahawa selain al-Quran, kitab-kitab yang diturunkan telah diubah suai mengikut kehendak pihak-pihak tertentu. /usteru, tiada lagi naskah-naskah yang tulen. A1-Quran menyempurnakan segala kitab-kitab yang terdahulu.
Percaya kepada Nabi dan Rasul I Islam mengajar umatnya bahawa Allah SWT menyampaikan wahyu-Nya melalui malaikat kepada nabi dan rasul.
2 Rasul dan nabi merupakan manusia biasa. 3 Nabi ialah seorang lelaki yang dipilih Allah SWT untuk menerima wahyu 4 5 6
7
untuk kegunaan dirinya sahaja. Rasui pula merupakan seorang lelaki yang dipilih untuk menerima wahyu untuk dirinya serta disampaikan kepada orang lain. Terdapat lebih daripada 300 orang telah dipilih sebagai rasul sejak bermulanya penciptaan manusia. Manakala, nabi pula lebih kurang 1,000 orang (termasuk rasul). Terdapat 25 orang rasul yang dinyatakan dalam al-Quran, termasuk Adam, Idris, Nuh, Lut, Ibrahim, Musa, isa dan Muhammad SAW. Daripada 25 orang rasul ini, terdapat lima rasul yang digelar Rasul Ulul Azmi. Rasulrasul ini ialah Nabi Nuh a.s, Nabi Ibrahim a.s, Nabi Musa a.s, Nabi Isa a.s. dan Nabi Muhammad SAW. Muhammad merupakan nabi dan rasul yang terakhir. Ini bermakna tiada nabi dan rasul akan dilantik selepas kewafatan Baginda. Baginda telah menyampaikan peringatan terakhir sebelum berlakunya hari kiamat, iaitu al-Quran dan al-Sunnah kepada manusia.
Percaya kepada Hari Akhirat I Individu mukmin wajib percaya akan datangnya Hari Kemudian atau akhirat, sebagaimana yang difirmankan oleh Allah SWT dalam al-Quran. 2 Diterangkan bahawa pada akhir zaman akan datang suatu hari di mana semua makhluk yang ada akan menjadi rosak dan binasa, iaitu pada hari kiamat.
Percaya kepada Qadak dan Qadar I Individu mukmin wajib percaya bahawa segala sesuatu yang telah terjadi dan yang akan terjadi, semuanya menurut ketentuan Allah SWT.
rurunkan kitab:::a ke jalan yang
Segala sesuatu (baik dan buruk) sudah diatur sejak azali. Manusia tidak mengetahui tentang sesuatu sehingga sesuatu perkara itu terjadi. Qadar atau difahami juga sebagai takdir merupakan perancangan yang
:i-'
telah ditetapkan oleh Allah SWT. Qadak pula bermaksud perlaksanaan perancangan yang telah ditetapkan oleh Allah SWT.
t.1,.3 I ::an. kltab-kitab i'pihak tertentu. -:\'empurnakan
:i:.n \fahyu-Nya -=..;rimr
-^roh.rrt
-t..;rirne
-^r"h-rrt
2
".:. \abi Isa a.s,
r-:rrakna tiada
. 3aeinda
telah
:.:: kiamat, iaitu
Nentudian atau
.-:m a1-Quran. * hari di mana : -:i" L^*; -:!ru -^,1^ F/qu4 ll4tl
:<
telah terjadi
s"\-T.
bumi
ini
hasil
dan percakapan.
secukupnya kepada Allah SWT. Yakni hatinya sentiasa terasa diawasi oleh Allah SWT dengan memiliki sifat amanah, warak, takwa dan sebagainya. Maksud ihsan tersebut adalah berdasarkan hadis daripada Umar bin alKhattab yang bermaksud:
(Riwayat Muslim)
3
:,',. Daripada 25
-i-trti. Rasul-
Oi
gabungan akal, hati, perbuatan
engkau".
:-iftasuk Adam, '"",.
fff"mut
"Khabarkanlah kepadaku tentong ihsan". Resulullah SAW menjawab: "Ihsan itu iqlah bqhawa engkau menyembah Allah SWT seolah-olah engkau melihotItlya, tetapi jika engkau tidak melihat-I'{ya, maka sesungguhnya Dia melihat
''*,.,/*
:.sul sejak ber: iurang 1,000
Pengertian lhsan Ihsan ialah kebaikan atau perbuatan yang baik, yang dilakukan oleh manusia di mukl bumi ini hasil gabungan akal, hati, perbuatan dan percakapan. felasnya, ihsan bermaksud "Ibadat yang disertai dengan 'muraqabah'
4
Setiap individu hendaklah mengabdikan diri kepada Allah SWT dengan perasaan seolah-olah ia melihat-Nya dan jika ia tiada perasaan melihat kepada-Nya, maka hendaklah berasa bahawa Allah SWT melihatnya. Ihsan berkait rapat dengan keikhlasan dalam beribadah atau dalam melaksanakan Islam dan iman. Dari segi hubungan, ihsan terbahagi kepada dua bahagian, iaitu ihsan kepada Allah SWT dan ihsan kepada makhluk. (a) Ihsan kepada Allah SWT ialah kemuncak kepada pengabdian manusia kepada Ilahi, sebagaimana yang dijelaskan dalam hadis tersebut. Andainya individu melaksanakan tuntutan ibadat sebagaimana yang telah ditetapkan oleh lima rukun Islam dengan penuh teliti, sematamata kerana ia diperhatikan oleh Allah SWT, maka individu tersebut akan melaksanakannya dengan sebaik-baik mungkin hinggakan terasa bimbang andai berlaku sebarang kesilapan. Insan yang menghayati konsep ihsan ialah manusia yang sentiasa menyedari bahawa amal perbuatannya diperhatikan Allah SWT sama ada di tempat terbuka mahupun tersembunyi. Firman Allah SWT di dalam surah al-Alaq ayat 14 yang bermaksud: "Tidakksh ia tahu, bahawa sesungguhnya Allah SWT melihcttnya?". (b) Ihsan kepada sesama makhluk boleh dilihat dalam hubungan kita kepada setiap makhluk Allah SWT di dunia ini seperti berbuat baik
terhadap kedua ibu bapa, keluarga, jiran tetangga, orang lain dan juga binatang. Secara umum, ihsan boleh dibahagikan kepada beberapa bentuk, iaitu: (a) Ihsan dengan pengertian muraclabatullah (pemerhatian Allah SWT). (b) Ihsan dengan pengertian berbakti kepada Allah SWT.
(c) Ihsan kepada umat Isiam dengan cara memperkukuh hubungan alukhuwwahfllah (persaudaraan sesama manusia kerana Allah SWT). (d) Ihsan kepacla semua makhluk dengan maksud hubungan baik bersama mereka.
(e) Ihsan dengan pengertian melakukan sesuatu tugasan dengan penuh tekun dan bersungguh-sungguh.
€.R
Asas-asas lslam Terdapat tiga elemen yang menjadi asas kepada agama Islam, iaitu akidah, syariah dan akhlak. Asas-asas lslam i i
*e*'
Akidah Rajah
-****.:**:
Syariah 1.2
Akhlak
Elemen yang Menladi Asas kepada Agama lslam
L.2.t I
Akidah Akidah ialah asas-asas kepercayaan
yang
menjadi punca keimanan seseorang individu atau masyarakat terhadap lslam sebagai agama yang diwahyukan oleh Ailah SWT menerusi Nabi Muhammad SAW kepada seluruh umat manusia.
2 Akidah Islam
3
4
Kepercayaan yang menjadi punca keimanan seseorang
individu atau masyarakat terhadap lslam sebagai agama yang diwahyukan oleh Allah SWT menerusi Nabi Muhammad SAW kepada
menjelaskan tentang kesemseluruh umat manusia. purnaan Islam sebagai pedoman hidup yang sebenar-benarnya bagi seluruh manusia dan tidak ada kepercayaan yang lain yang lebih benar selain Islam. Sebagai panduan hidup yang lengkap yang diwahyukan Ailah SWT, Islam menjelaskan tatacara kehidupan yang sebenar dalam segenap segi dan aspek kehidupan manusia. fusteru, Islam dikenali sebagai nidzam al-hayat atau cara hidup yang akan membawa manusia kepada kesejahteraan hidup sekiranya diamalkan secara sepenuhnya. Tiada keraguan terhadap Islam memandangkan Islam iaiah agama Ailah SWT. Akidah Islam menjelaskan sifat hubungan manusia dengan Allah SWT sebagai penguasa alam serta hakikat kejadian alam ghaib yang benar-benar
