Outline (cont.) ทฤษฎีการตัดสินใจ

1106 100 – 1106 210 (Quantitative Analysis)

Outline ความหมายของการตัดสินใจ ชนิดของการตัดสินใจภายใต9สภาวะการณ<ต=างๆ การตัดสินใจภายใต9ความเสี่ยง

บทที่ 2 ทฤษฎีการตัดสินใจ (Decision Making Theory)

ตัวแบบการตัดสินใจการแสดงข9อมูล การตัดสินใจโดยใช9มูลค=าคาดคะเน

Ubon Ratchathani University, Mukdahan Campus : อ.วรยุทธ วงศ์นิล

1

Outline (cont.) การตัดสินใจกรณีทางเลือกหลายขั้นตอน การสร9างแขนงการตัดสินใจ หลักเกณฑ<การใช9สัญลักษณ<ในการสร9างแขนงการตัดสินใจ

2

ทฤษฎีการตัดสินใจ ตัวแบบการตัดสินใจ (decision model) คือ วิธีการทาง วิทยาศาสตร<อย=างหนึ่งที่นํามาใช9ชว= ยในการตัดสินใจ โดยอาศัย รูปแบบทางคณิตศาสตร<

วิธีการสร9างแขนงการตัดสินใจตามลําดับขั้นตอน

อธิบายถึงสภาพปUญหา

การประยุกต<แขนงการตัดสินใจ

แสดงทางเลือกต=างๆ แสดงผลของทางเลือกนั้นๆ

3

4

ลักษณะการแสดงข1อมูล

เมตริกซ7ตัดสินใจ (decision matrix)

รายละเอียดข9อมูลสําหรับปUญหาที่ต9องตัดสินใจสามารถแสดง ในรูปแบบ ดังนี้ เมตริกซ<การตัดสินใจ (decision matrix)

แถวนอนแสดงทางเลือกต=างๆ ที่มีอยู= (i = 1, 2, 3, …, m) แถวตั้งแสดงถึงเหตุการณ<ต=างๆ ที่จะเกิดขึ้นหลังจากที่มีการตัดสินใจ (j = 1, 2, 3, …, n)

แขนงการตัดสินใจ (decision tree)

5

6

เมตริกซ7ตัดสินใจ (decision matrix)

แขนงการตัดสินใจ (decision tree)

3

...

n

1

C11

C12

C13

...

C1n

2

C21

C22

C23

...

C2n

3

C31

C32

C33

...

C3n

...

...

...

...

Cmn

...

2

...

1

...

ทางเลือก\เหตุการณ7

7

เปYนการจัดข9อมูล โดยให9

m

Cm1

Cm2

Cm3

เหตุการณ7 1 เหตุการณ7 2 เหตุการณ7 1 เหตุการณ7 2 8

ขั้นตอนในการตัดสินใจ

ขั้นที่ 1 กําหนดทางเลือก

ประกอบด9วยขั้นตอนที่สําคัญ 4 ขั้นตอน คือ

พิจารณาว=าในการแก9ปญ U หาที่เกิดขึ้นจะมีทางเลือกใดบ9างที่เปYนไปได9 ในการกําหนดหรือค9นหาทางเลือกที่เปYนไปได9ขึ้นอยู=กบั ว=า

1.

กําหนดทางเลือก

2.

ระบุเหตุการณ<ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

ปUญหาที่มีทางเลือกชัดเจน

3.

คํานวณผลตอบแทนของแต=ละทางเลือก

ปUญหาที่ต9องอาศัยความรู9 ประสบการณ< ความชํานาญ

4.

ตัดสินใจเลือกทางเลือกที่ต9องการ

ปUญหาที่ต9องอาศัยความคิดสร9างสรรค<ในการกําหนดทางเลือก

9

10

ขั้นที่ 2 ระบุเหตุการณ7ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต พยายามระบุลักษณะของเหตุการณ<ที่อาจเกิดขึ้นภายหลังที่ได9ทํา การตัดสินใจไปแล9ว (state of nature)

ขั้นที่ 3 คํานวณผลตอบแทนของแตHละทางเลือก ผู9ตัดสินใจจะต9องกําหนดว=า ผลตอบแทน (payoff) ของปUญหาจะอยู= ในลักษณะใด เช=น

ปริมาณความต9องการสินค9า (1,000 หน=วย หรือ 2,000 หน=วย)

กําไร

ลูกค9ายอมรับหรือไม=ยอมรับ

รายได9 – ยอดขาย

สถานการณ<ทางการเมือง

ดอกเบี้ย – ต9นทุน

สภาพดินฟdาอากาศ ผลการยื่นซองประมูล 11

12

ขั้นที่ 4 ตัดสินใจทางเลือกที่ต1องการ

ตัวอยHางที่ 1

เมื่อมีการรวบรวมข9อมูลของปUญหาที่ต9องตัดสินใจแล9ว ขั้นตอน ต=อไปคือการเลือกทางเลือกที่เหมาะสมในการแก9ปUญหาที่เกิดขึ้น ซึ่งผู9 ตัดสินใจควรต9องทราบว=าปUญหาที่กําลังจะตัดสินใจนั้นอยู=ภายใต9 สภาวการณ<ใด

บริษัท สีฟdาเอนเตอร<เทนเมนต< จํากัด มีโครงการที่จะจัดงานแสดง ดนตรีโดยเชิญนักร9องทั้งคนไทยและต=างประเทศ ขณะนี้กําลังอยู= ระหว=างการพิจารณากําหนดรูปแบบในการจัดงานว=าจะเปYนโครงการ ขนาดเล็กๆ กําจัดกลุ=มผู9ฟUง หรือเปYนโครงการขนาดปานกลางโดย ขยายกลุ=มเปdาหมายให9กว9างขึ้น ซึ่งจําเปYนต9องมีการประชาสัมพันธ<มาก ขึ้น หรือจะจัดโครงการใหญ=เปYนมหกรรมดนตรี

ภายใต9สภาวะความแน=นอน ภายใต9สภาวะความเสี่ยง **ภายใต9สภาวะความไม=แน=นอน 13

14

ขั้นที่ 1 กําหนดทางเลือก บริษัท สีฟdาเอนเตอร<เทนเมนต< จํากัด มีโครงการที่จะจัดงานแสดงดนตรี ซึ่งขณะนี้กําลังอยู=ระหว=างพิจารณากําหนดรูปแบบในการจัดงาน คือ ทางเลือกที่ 1 จัดโครงการขนาดเล็ก

ขั้นที่ 2 ระบุเหตุการณ7ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เหตุการณ<ที่จะเกิดขึ้นภายหลังการตัดสินใจและมีผลต=อผลตอบแทน ของทางเลือกต=างๆ คือ ปริมาณผู9เข9าชมการแสดง ซึ่งคาดว=ามี เหตุการณ< ดังนี้

ทางเลือกที่ 2 จัดโครงการขนาดกลาง

เหตุการณ<ที่ 1 ขายบัตรได9หมด

ทางเลือกที่ 3 จัดโครงการขนาดใหญ=

เหตุการณ<ที่ 2 ขายบัตรได9 50% เหตุการณ<ที่ 3 ขายบัตรได9 10%

15

16

ขั้นที่ 3 คํานวณผลตอบแทนของแตHละทางเลือก

ขั้นที่ 4 การตัดสินใจภายใต1สภาวะความแนHนอน

ในตัวอย=างนี้จะแสดงการใช9เมตริกซ<การตัดสินใจ โดยผลตอบแทน คํานวณจากผลตอบแทน รายได9จากผู9สนับสนุนรายการ ค=าใช9จ=าย ต=างๆ (กําไรที่ได9จากแต=ละทางเลือก : หน=วยล9านบาท)

การตัดสินใจภายใต9สภาวะความแน=นอน สมมติทราบแน=นอนว=าจะ ขายบัตรเข9าชมการแสดงได9หมดไม=ว=าจะจัดโครงการขนาดใดก็ตาม

ทางเลือก โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง โครงการขนาดใหญ=

หมด 8 15 25

ขายบัตรได1 50% 4 12 10

ทางเลือก โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง โครงการขนาดใหญ=

10% 3 -1 -10

17

กําไร (ล1านบาท) 8 15 25

18

การตัดสินใจภายใต1สภาวะความเสี่ยง

ความนHาจะเปNนที่ได1มาอยHางมีหลักเกณฑ7

การตัดสินใจภายใต9สภาวะความเสี่ยง หมายถึง การที่ผู9 ตัดสินใจไม=ทราบแน=ชัดว=าเหตุการณ<ใดจะเกิดขึ้น แต=สามารถทราบ โอกาสหรือความน=าจะเปYน (probability) โดยอาศัยข9อมูลในอดีต ซึ่ง ความน=าจะเปYนที่จะเกิดเหตุกาณ<ต=างๆ แบ=งเปYน 2 ประเภท คือ

ความน=าจะเปYนที่ได9มาอย=างมีหลักเกณฑ< (objective probability) อาจได9มาโดยใช9การทดลองซ้ําหลายๆ ครั้ง หรือจากการ บันทึกข9อมูลในอดีต เช=น การแสดงงานดนตรีแต=ละครั้งเก็บข9อมูลได9

ความน=าจะเปYนที่ได9มาอย=างมีหลักเกณฑ< ความน=าจะเปYนที่ได9มาจากการวิเคราะห<แนวโน9ม 19

20

ความนHาจะเปNนที่ได1มาอยHางมีหลักเกณฑ7 ทางเลือก โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง โครงการขนาดใหญ=

ความนHาจะเปNนที่ได1มาจากการวิเคราะห7แนวโน1ม

ความนHาจะเปNนที่ขายบัตรได1 หมด ปานกลาง น9อย 0.7 0.2 0.1 0.5 0.3 0.2 0.3 0.4 0.3

ความน=าจะปYนที่ได9มาจาการวิเคราะห<แนวโน9ม (subjective probability) คือ ความน=าจะเปYนที่ได9มาจากการวิเคราะห<แนวโน9ม ซึ่ง ไม=เคยมีข9อมูลในอดีตมาก=อน เช=น ดัชนีการขยายตัวของธุรกิจ สภาวะตลาด อัตราเงินเฟdอ 22

21

ความนHาจะเปNนที่ได1มาจากการวิเคราะห7แนวโน1ม ทางเลือก โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง โครงการขนาดใหญ= ความนHาจะเปNน 23

หมด 8 15 25 0.3

ขายบัตรได1 50% 4 12 10 0.4

เกณฑ7ในการตัดสินใจ เกณฑ<ในการตัดสินใจเลือกทางเลือกของปUญหาที่อยู=สภาวะ ความเสี่ยงนั้นมี 2 ลักษณะ คือ

10% 3 -1 -10 0.3

เกณฑ<ค=าคาดคะเน เกณฑ<ค=าเสียโอกาส

24

เกณฑ7คHาคาดคะเน

เกณฑ7คHาคาดคะเน

จากข9อมูลผลตอบแทนและค=าความน=าจะเปYนที่แสดงในตาราง ข9างต9น จะสามารถนํามาคํานวณ ค=าคาดคะเน (expected value : EV) ของทุกทางเลือกได9

วิธีคํานวณค=าคาดคะเน (EV) ให9

Pij = ความน=าจะเปYนที่จะเกิดเหตุการณ< โดยที่ ∑ Pij = 1 Cij = ผลตอบแทนของทางเลือก i เมื่อเกิดเหตุการณ< j

EV(i) = ∑ CijPj

25

26

ตัวอยHางที่ 1

เกณฑ7คHาเสียโอกาส

ค=าคาดคะเนของการจัดแสดงดนตรีของบริษัทสีฟdาเอนเตอร<เทนเมนต<

เกณฑ<ค=าเสียโอกาส (expected opportunity loss : EOL) คือ เกณฑ<ที่ใช9คํานวณค=าเสียโอกาสของแต=ละทางเลือก เมื่อเกิด เหตุการณ<ต=างๆ กัน เช=น ถ9าเลือกโครงการขนาดเล็กแต=มีความ ต9องการสูง โดยมีผู9มาซื้อบัตรอย=างล9นหลาม ทําให9เกิดค=าเสียโอกาส

ทางเลือก

ขายบัตรได1

การคํานวณ

หมด

50%

10%

โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง

8 15

4 12

3 -1

โครงการขนาดใหญ=

25

10

-10

ความนHาจะเปNน

0.3

0.4

0.3

(8)(0.3) + (4)(0.4) + (3)(0.3)

EV

การคํานวณคHาเสียโอกาส ค=าเสียโอกาส = กําไรที่ควรจะได9รับเมื่อตัดสินใจถูก - กําไรที่ได9รับจริง

27

28

เกณฑ7คHาเสียโอกาส

เกณฑ7คHาเสียโอกาส

ทางเลือก โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง โครงการขนาดใหญ= ความน=าจะเปYน

หมด 8 15 25 0.3

ขายบัตรได1 50% 4 12 10 0.4

การคํานวณค=า EOL ของบริษัท สีฟdาเอนเตอร<เทนเมนต< จํากัด 10% 3 -1 -10 0.3

29

Homework 2 : การตัดสินใจ (สHงวันพุธที่ 27 พ.ย. 56) คณะกรรมการบริษัทพิมานพัฒนา จํากัด ซึ่งเปYนบริษัทพัฒนาที่ดิน ต9องการสร9างคอนโดมิเนียมออกจําหน=ายในกรุงเทพฯ โดยจะต9อง เลือกที่ดินจากที่ดิน 4 แห=ง ที่มีผู9เสนอขาย คือ ปทุมวัน บางรัก จตุจักร และบางเขน ซึ่งเมื่อตัดสินใจสร9างคอนโดมิเนียมที่ใดที่หนึ่ง แล9ว ปรากฏว=าภาวะเศรษฐกิจอาจจะตกต่ํากว=าเดิม หรือคงเดิม หรือดี ขึ้น ซึ่งจะมีผลต=อยอดขายคอนโดมิเนียม ซึ่งคณะกรรมการบริษทั ได9 คาดการณ<ความน=าจะเปYนของเศรษฐกิจไว9คือ เศรษฐกิจตกต่ํา = 0.2, เศรษฐกิจคงเดิม = 0.5, และเศรษฐกิจดีขึ้น = 0.3 31

ทางเลือก

ขายบัตรได1

โครงการขนาดเล็ก โครงการขนาดกลาง โครงการขนาดใหญ= ความนHาจะเปNน

การคํานวณ

หมด

50%

10%

17

8

0

0.3

0.4

0.3

EOL

(17)(0.3) + (8)(0.4) + (0)(0.3)

30

Homework 2 : การตัดสินใจ (สHงวันพุธที่ 27 พ.ย. 56) กําหนดตารางแสดงกําไรของบริษัทพิมานพัฒนา จํากัด (หน=วย : ล9านบาท) ทางเลือก ปทุมวัน บางรัก จตุจักร บางเขน 32

เหตุการณ7 : ภาวะเศรษฐกิจ ตกต่ํา คงเดิม ดีขึ้น -30 -30 50 -20 -15 90 10 50 80 -15 95 70

Homework 2 : การตัดสินใจ (สHงวันพุธที่ 27 พ.ย. 56)

แขนงการตัดสินใจ (decision tree)

จงแสดงวิธีการตัดสินใจเลือกที่ดินที่บริษัท พิมานพัฒนา จํากัด ควร เลือกเพื่อทําคอนโดมิเนียม เมื่อ

เหตุการณ7 1

1. เลือกจากเกณฑ<ค=าคาดคะเนสูงสุด (EV)

เหตุการณ7 2 เหตุการณ7 1

2. เลือกจากเกณฑ<ค=าเสียโอกาสน9อยสุด (EOL)

เหตุการณ7 2 34

33

แขนงการตัดสินใจ (decision tree) เปYนการแสดงข9อมูลโดยใช9สัญลักษณ< คือ แทน จุดที่ต9องการตัดสินใจ

หลักเกณฑ7ในการสร1างแขนงการตัดสินใจ สร9างแขนงการตัดสินใจจากซ9ายไปขวา ทางเลือกของจุดตัดสินใจต9องมีมากกว=า 1 ทางเลือก ที่ปลายของแต=ละทางเลือกจะต9องมีเหตุการณ<อย=างน9อย 1 เหตุการณ<

แทน การเกิดเหตุการณ<ต=างๆ แทน ทางเลือกในการตัดสินใจและเหตุการณ<ที่เกิดขึ้น หลังจากเลือกทางใดๆ 35

แขนงการตัดสินใจสุดท9ายของแต=ละทางเลือกจะไปสิ้นสุดด9านขวามือ ในแนวเดียวกัน การคํานวณจะคํานวณจากขวามือไปทางซ9ายมือ (backward) 36

แขนงการตัดสินใจ (Decision tree)

แขนงการตัดสินใจ (Decision tree)

การสร9างแขนงการตัดสินใจ

2. จุดปลายทางเลือกกําหนดเหตุการณ<เพื่อเปYนสิ่งที่ตามมาหลังการ ตัดสินใจ

1. กําหนด

เปYนจุดตัดสินใจจุดแรก

37

ตัวอยHางที่ 2

38

สร1างแขนงการตัดสินใจของบริษัทสีฟ`า

จากปUญหาบริษัทสีฟdา ในตัวอย=างที่ 1 ซึ่งต9องการกําหนดขนาดของ โครงการว=าจะเปYนขนาดเล็ก กลาง หรือใหญ= โดยผลของทางเลือก เหล=านั้นจะขึ้นอยู=กับความต9องการซื้อบัตรเข9าชมการแสดงจะอยู=ใน ระดับสูงคือขายได9หมด หรือปานกลางคือขายได9 50% หรือต่ําคือขาย ได9 10% ทั้งนี้ได9ประมาณความน=าจะเปYนในการเกิดความต9องการ ดังกล=าวเปYน 0.3, 0.4 และ 0.3 ตามลําดับ

39

40

การวิเคราะห7แขนงการตัดสินใจ

การวิเคราะห7แขนงการตัดสินใจ 4.9

การวิเคราะห<แขนงการตัดสินใจนั้นจะใช9หลักการของค=าคาดคะเน เช=นเดียวกับแบบตาราง โดยจะวิเคราะห<ย9อนจากด9านขวามาด9านซ9าย

1

EV ที่จุด 1 =

9

A

EV ที่จุด 2 =

โครงการขนาดกลาง

EV ที่จุด 3 =

41

9

15 12 -1

8.5

25 10 -10

2 3

EV ที่จุด A =

8 4 3

42

การใช1แขนงการตัดสินใจกับการตัดสินใจตามลําดับขั้น

ตัวอยHางที่ 3

เปYนการใช9แขนงการตัดสินใจกับปUญหาที่ซับซ9อนที่ต9องการการ ตัดสินใจหลายครั้งตามลําดับ

ถ9ามีผู9เสนอทําการสํารวจตลาดลูกค9างานแสดงดนตรีให9แก= บริษัทสีฟdาเอนเตอร<เทนเมนต< จํากัด โดยคิดว=าใช9จ=าย 100,000 บาท ดังนั้น บริษัทสีฟdาจะมีการตัดสินใจ 2 ขั้นตอน คือ ตัดสินใจว=าจะทําการสํารวจตลาดหรือไม= จะจัดการแสดงโครงการขนาดใด

43

44