PRECIOUS jekino EDUCATIE
PRECIOUS Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een een film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-enklare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.
Doelgroep PRECIOUS: vanaf 3de graad SO P2
jekino EDUCATIE
www.lesseninhetdonker.be www.opendoek.be www.jekino.be
Feedback! We horen graag je reactie op de film en de lesmap. Surf naar onze website en laat je mening achter op de online lesfiche van de film. Je kan er met je leerlingen niet alleen je reactie kwijt; de fiches zijn tegelijk een digitale, meer visuele uitbreiding van deze lesmap, met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.
Inhoudstafel Filmfiche_________________________________________ Synopsis Technische kaart Awards Pers Voor de film begint Regie en productie________________________________ Regie: Lee Daniels Gebaseerd op een boek Van boek tot film De cast Producent Verzamelen van reacties___________________________ Een universeel probleemverhaal___________________ Analfabetisme Tienerzwangerschappen Kindermisbruik Aids Debat Personages_______________________________________ Precious Mary (Precious’ moeder) Ms. Rain Precious’ vader Nurse John Mrs. Weiss Focus op ‘waarden’ – leven is “precious”___________ “Everything in life is a gift from the universe” Each One, Teach One Korte bespreking van andere filmische aspecten_____ Setting Taal Beeldanalyse Muziek Lesbrief voor de leerlingen_ _______________________
4
9
17 18
23
33 39
50
P3
Filmfiche Synopsis
Technische kaart
In 1987 is Clareece Precious Jones – roepnaam ‘Precious’ – een 16-jarig Afro-Amerikaans schoolmeisje. Ze leidt een weinig benijdenswaardig leven: ze woont in de New Yorkse getto-wijk Harlem, ze is voor de tweede maal zwanger van haar afwezige vader, ze wordt fysiek en emotioneel mishandeld door haar tirannieke, luie moeder en ze torst een groot overgewicht met zich mee. Op school wordt ze door nog meer chaos omringd. Precious haalt behoorlijke cijfers, maar kan nauwelijks lezen of schrijven.
PRECIOUS: Based on the Novel “Push” by Sapphire Regie: Lee Daniels Scenario: Geoffrey Fletcher, naar het boek ‘Push’ van Sapphire Camera: Andrew Dunn Montage: Joe Klotz Muziek: Mario Grigorov Soundtrack: Mary J. Blige, Queen Latifah, LaBelle, e.a. Met o.a. Gabourey Sidibe Precious Mo’Nique Mary Paula Patton Ms. Rain Mariah Carey Mrs. Weiss Lenny Kravitz Nurse John
Een nieuwe kans dient zich onverwacht aan: Precious mag naar een alternatieve school. Ze weet niet precies wat ‘alternatief’ betekent, maar ze heeft een voorgevoel dat deze ‘Each One Teach One’ school de buitenkans is waarop ze zo lang heeft gewacht. In de klas van de begrijpende Ms. Rain begint voor Precious een avontuur dat haar van een leven vol pijn, machteloosheid en ellende zal leiden naar een betere toekomst. Ze leert genieten van nieuwe dingen en neemt haar leven in eigen handen.
USA, 2009, 109’ OV met Nederlandstalige OT Distributeur: KFD
P4
AWARDS PRECIOUS verzamelde 6 Oscarnominaties en wist er twee te verzilveren: één voor Beste Vrouwelijke Bijrol (Mo’nique) en één voor Beste Scenario (Geoffrey Fletcher). Ook op andere filmfestivals gooide PRECIOUS hoge ogen. De film werd geselecteerd voor het Internationale Filmfestival van Cannes en sleepte op het Sundance Film Festival maar liefst 3 prijzen in de wacht, o.a. de Grand Jury Prize en de Publieksprijs.
In de pers… ‘PRECIOUS is a remarkable film that sends a powerful message of hope – brilliantly reminding us that we have the power to persevere regardless of life’s difficulties.’ (screendaily.com) ‘Een schokkend, overweldigend verhaal. (…) Hoe donker en aangrijpend de film ook is, Daniels laat altijd nog ruimte voor een sprankeltje hoop. Krop in de keel gegarandeerd.’ (CuttingEdge.be) ‘PRECIOUS: hard, eerlijk, aangrijpend’ (VPRO & De Volkskrant) ‘Een ode aan wilskracht en zelfontplooiing.’ (De Telegraaf) ‘Regisseur Lee Evans is erin geslaagd om zijn tweede langspeler met een niet vaak geziene vitaliteit te injecteren. Wars van alle huidige trends gaat hij voor een hypergestileerde aanpak om de hellevaart van het hoofdpersonage uit te beelden. Voeg daar nog een paar superintense acteerprestaties aan toe en je hebt een van de verrassingen van het jaar!’ (Steven Tuffin, Knack)
typisch blank liberaal wereldbeeld, namelijk: ‘Als je het écht wil, kun je het maken!’. Intussen zit de film zonder veel omhaal alle gettoclichés te bevestigen (zwarten zijn lui en vadsig) én te spuwen op mensen die leven van sociale uitkeringen. Jakkes.’ (Eric Stockman, Humo) ‘Het is al te makkelijk om cynisch te doen over de film. Maar Daniels steekt geregeld zijn nek uit. Samen met de geweldige vertolkingen zorgt die lef voor een ervaring die je niet licht vergeet. De zes Oscarnominaties zeggen in dit geval wel degelijk wat de film te bieden heeft.’ (RN op www.cinenews.be) ‘De emotionele kracht en het onthutsende realisme van dit fenomenaal geacteerde melodrama leverde heel wat positieve commentaren en een heuse hype op, maar het ontbreken van politiek correcte standpunten en van kritische interpretaties zorgde ervoor dat na een tijd ook kritiek opdook.’ (Ivo De Kock, Filmmagie)
‘De regie van Lee Daniels is hilarisch slecht, maar het ergste is nog dat er uit deze afschuwwekkende meligheid een nogal ranzig wereldbeeld naar boven komt drijven. Een
P5
Voor de film begint… ... kan je het publiek enige informatie geven of de achtergrond van dit verhaal. PRECIOUS is zo dramatisch en de opeenhoping van ellende is zo groot, dat je de film makkelijk van tafel kan vegen als ‘overdreven’ en ‘onrealistisch’. Niet iedereen gelooft dat zo’n verhaal ook in werkelijkheid kan gebeuren. Toch zijn er heel wat factoren die het werkelijkheidsgehalte van de film bevestigen: - Lee Daniels baseerde zijn film op een boek van Sapphire, een schrijfster die jaren lang met kansarme kinderen werkte. Hij maakte de film op basis van ervaringen uit zijn eigen jeugd en van reële getuigenissen van mensen in gelijkaardige situaties. - Heel wat mensen herkenden zich in het verhaal van Precious, ook beroemdheden zoals Mary J Blige en Oprah Winfrey engageerden zich in de film omdat ze er facetten uit hun jeugd in herkenden. - In de V.S. geven de statistieken aan dat 1 op 4 kinderen tijdens z’n jeugd in aanraking komt met kindermishandeling en kindermisbruik. - Bovendien zijn de 6 Oscarnomaties en de 2 Oscars voor PRECIOUS een aanduiding dat de film door een ruim publiek kan geapprecieerd worden. Je kan het publiek waarschuwen dat de overdaad aan ellende een bedrukkend en schokkend effect kan hebben. Vooral het huiselijke geweld en de verbale uithalen van Precious’
P6
moeder zijn ronduit shockerend. Toch geeft de film vooral een boodschap van hoop; er is licht aan het einde van de tunnel. Het is dus geen 100 % negatief verhaal. Lee Daniels: “PRECIOUS is een heel donker verhaal. Waar mogelijk wou ik echter humor vinden. Je moet als kijker kunnen lachen, maar tegelijk ook angst, pijn, triestheid en tederheid voelen. De film moet een emotionele achtbaan zijn. Ik vroeg aan de acteurs om te zoeken naar komische elementen, zelfs wanneer ze het niet gepast vonden. Wanneer je lacht, help je immers de pijn te genezen.” De film is ook een noodkreet, een pleidooi voor respect voor een heleboel mensen. De film eist begrip en respect voor vrouwen, voor kansarme jongeren, voor zwaarlijvigheid, voor tienerzwangerschap, voor de Afro-Amerikaanse gemeenschap, voor lesbiënnes, voor leerkrachten, enz. De soundtrack van de film kan voor een jong publiek een extra charme-factor zijn. Er komen een heleboel populaire muziekgenres in aan bod. De filmmuziek combineert oude traditionals met moderne muziek van populaire artiesten zoals Mary J. Blige en Mariah Carey.
Regie & productie Regie : Lee Daniels Regisseur Lee Daniels (USA, 1959) maakte zijn intrede in de filmindustrie als casting agent – dat is iemand die de juiste acteurs zoekt om een bepaalde rol te spelen. Aan de cast (de groep acteurs) van PRECIOUS kan je zien dat hij zijn talent om de juiste acteurs te vinden nog niet is verloren. Later produceerde Daniels de succesfilms MONSTER’S BALL (waarvoor Halle Berry als eerste Afro-Amerikaanse vrouw de Oscar voor Beste Actrice in de wacht sleepte) en THE WOODSMAN. Daniels maakte zijn regiedebuut met SHADOWBOXER (2006). Al zijn films bevatten een sterke sociale, raciale ondertoon. Daniels was trouwens op politiek vlak actief tijdens de presidentscampagne van Bill Clinton (2004) toen hij Afro-Amerikaanse jongeren moest motiveren om hun stem uit te brengen.
Gebaseerd op een boek De volledige titel van de film luidt: PRECIOUS: Based on the Novel “Push” by Sapphire. ‘Push’ is een roman van Sapphire, een in New York wonende dichteres en performster. Sapphire (° Ramona Lofto) was een kind van militairen. Haar moeder verliet het gezin toen Sapphire nog jong was. Als jonge hippie hopte ze van de ene job naar de andere maar ze maakte tenslotte carrière als schrijfster, performster, sociaal werker en lerares in een alfabetisatieproject. Ze engageerde zich in de holebibeweging en trad op in allerlei poëzie-evenementen. Ze koos voor de naam Sapphire (safier) vanwege de associatie met het beeld van de ‘strijdlustige zwarte vrouw’. Haar eerste (en voorlopig enige) roman bleef lange tijd op de planken liggen, maar deed bij de publicatie in 1996 heel wat stof opwaaien. “Pas toen ik het boek in een grote
P9
boekhandel zag liggen, besefte ik dat ik niet langer behoorde tot het kleine circuit van kunstmagazines en daklozenprojecten waar ik vandaan kwam.” Haar verzameld poëzie en proza ‘American Dream’ (1994) is gevuld met rauwe, levendige portretten van mensen wier leven werd verwoest door armoede, geweld en misbruik. “Deze mensen zijn onzichtbaar. We horen dagelijks over hen, maar ze worden volledig verkeerd begrepen. Ik wilde ‘de mens achter de statistieken’ tonen.” Net zoals Ms. Rain werkte Sapphire in Harlem om tieners en volwassenen te leren lezen en schrijven. “De inspiratie voor Precious was de veerkracht, de intelligentie en de schoonheid van veel jonge vrouwen aan wie ik les gaf en die doorzetten, ondanks hun afschuwelijke levensomstandigheden.” WIST JE DATJE: Sapphire is heel even in de film te zien als sociaal werkster.
P 10
Van boek tot film
De cast
Lee Daniels las het boek in 1996. “Het was alsof iemand me met een hamer op het hoofd sloeg. Ik werd overspoeld door een mengeling van emoties en moest naar adem happen; ik was zodanig onder de indruk. Ik kende zoveel mensen die zo dicht bij de personages in dit boek stonden; ik kon er mij op elk menselijk vlak extreem goed mee identificeren. En ik werd – zoals iedereen – geraakt door de compromisloze eerlijkheid van haar verhaal. Dat was ook het probleem bij de verfilming: “Deze verhalen moesten verteld worden, maar dat kon niet letterlijk op de manier zoals ze geschreven waren. Dat was veel te hardcore. Het was moeilijk om trouw te blijven aan de geest van het boek zonder het publiek af te schrikken met zo’n extreem harde aanpak.”
PRECIOUS is een extreme film. Daarvoor heb je acteurs nodig die tot het uiterste willen gaan. Maar Lee Daniels heeft een heel aparte manier om zijn acteurs te regisseren – hij geeft hen nooit duidelijke instructies. “Ik wil dat we op dezelfde lijn zitten voor we beginnen op te nemen. Mijn acteursregie beperkt zich tot knorgeluiden, blikken en armbewegingen. Ik zeg mensen niet wat ze moeten doen. Maar vanaf het moment dat we vrienden zijn, kan ik samenwerken. Op mijn filmset is het alsof je rondhangt in een speeltuin met vriendjes. Als je je niet amuseert, gebeurt er niets.”
Pas na lang aandringen kreeg Lee Daniels het vertrouwen van Sapphire om haar werk onder handen te nemen: “Ik belde naar de schrijfster met de vraag of ze me het boek zou willen geven. Dat wou ze aanvankelijk niet; het leek haar beter dat ‘Push’ een boek zou blijven. Gedurende acht jaar bleef ik haar bellen, tot ze uiteindelijk toegaf.”
Gabourey Sidibe als Precious Het was niet eenvoudig om de juiste ‘Precious’ te vinden. R e g i s s e u r Lee Daniels: “Wanneer je de archieven van de castingbureaus uitpluist, besef je al snel: Hollywood is niet geïnteresseerd in dit soort meisjes. Ik zoek voortdurend naar authenticiteit. Er waren wel meisjes die zo waren als Precious. Maar die wisten zich geen raad met die fantasiescènes. Ze hadden dat zelfvertrouwen niet.”
Gabourey Sidibe studeerde nooit theater maar acteerde wel in musicals, toneelstukken en een muziekrevue. Voor PRECIOUS deed ze geen auditie. “Ik dacht niet dat ik een kans maakte, dus waarom tijd verliezen?” Ze liet zich toch overhalen door een vriend en haar presentatietape sloeg de filmmakers met verstomming. Daniels: “We praatten een hele tijd over het personage en ik kreeg in de gaten dat zij Precious helemaal begreep. Over sommige zaken was ze het niet met me eens omdat ze naar haar eigen ervaringen teruggreep. Dat was prima: ze slijmde niet om de rol te krijgen, maar gaf me haar visie en die blies me volledig omver. Ze is helemaal geen Precious. Ze praat als een blanke. Ze heeft vriendjes. Ze is zo zelfverzekerd, het is fenomenaal.” Sidibe herinnert zich de ontmoeting. “We bleven maar praten en ik werd een beetje kregelig – wanneer zou die auditie nu eindelijk beginnen? Toen zei hij plots: ‘Ik wil dat je meedoet in mijn film.’ Ik zei: ‘Maar…’. En toen hij weer: ‘Niks te maren; ik wil dat jij de rol van Precious speelt.’ Ik begon te huilen; alles ging zo snel.” Gabourey Sidibe hoopt na PRECIOUS op nieuwe kansen om te blijven acteren: “I think people look at me and don’t expect much. Even though, I expect a whole lot.”
P 11
Mo’Nique als Mary Van alle personages was Mary’s rol ongetwijfeld het moeilijkst in te vullen. Wie is er immers bereid om zo’n macabere, sadistische figuur op een geloofwaardige manier te vertolken? Lee Daniels: “Mo’Nique gaf Mary een gelaat. Het boek legt nooit uit waarom Mary al die vreselijke dingen doet, maar Mo’Nique’s vertolking helpt ons om haar te begrijpen. Iedereen, zelfs de meest vreselijke persoon, was ooit iemands kind.” Mo’Nique is een rolmodel voor Amerikaanse ‘mollige’ vrouwen. Ze bewijst dat je geen panlat hoeft te zijn om sexy te zijn en beroemd te worden. Deze straffe madam is vooral bekend als comédienne. Ze treedt op in comedy shows en heeft haar eigen tv- en zaalshows. Haar nieuwste project is een kledinglijn voor volslanke vrouwen. WISTJE DATJE: In de film leven Precious en Mary als kat en hond. In werkelijkheid heerste er tussen de actrices echter een heel bijzondere band. Sidibe : “Ik mocht werken met Mo’Nique, die altijd heeft gestreden om mensen zich goed te laten voelen in hun eigen lichaam. Toen ik haar voor het eerst onmoette, zei ik: ‘Ik keek altijd naar
P 12
jou op televisie en ik wenste dat ik zoals jou kon zijn en dat ik kon doen wat jij doet.’ Ze was zo aardig; ze lachte alleen maar en zei: ‘Dat doe je ook, liefje, dat doe je zeker’!”
Susan L. Taylor als goede fee Het is niet toevallig dat de ‘goede fee’ uit Precious’ dromen gespeeld wordt door Susan L. Taylor, oprichtster van het magazine Essence en een legende in de uitgeverswereld. Als zwarte vrouw bouwde zij een m o d e - im p e r ium op, als succesvol onderneemster was zij een rolmodel voor vele zwarte vrouwen en zij steunt organisaties die campagne voeren voor een betere zwarte representatie in de Amerikaanse politiek.
Also starring De cast wordt verder aangevuld door enkele supersterren. Zo neemt rockzanger en muzikant Lenny Kravitz de rol van Nurse John op zich terwijl Mrs. Weiss, de sociale assistente, wordt vertolkt door Mariah Carey, wellicht één van de bekendste A m e r i k a a n s e zangeressen ooit. In de VS is zij de recordhoudster wat nummer 1 hits betreft. Carey kwam op het allerlaatste moment aan boord toen één van de actrices afhaakte.
Producent Slechts dankzij de hulp van een machtige producent kon Lee Daniels van zijn film zo’n grootschalige productie maken. talkshowhost Oprah Winfrey wou graag de co-producente én ‘suikertante’ van de film worden. Oprah Winfrey (Mississippi, 1954) werd geboren als dochter van een ongehuwd tienerkoppel en bracht haar tienerjaren door bij haar oma.
P 14
Op haar twaalfde trok Winfrey in bij haar moeder waar ze door verscheidene neven en ooms werd misbruikt. Na een ongewenste zwangerschap op haar 14 de ging ze bij haar vader wonen. Hij was streng, maar stuurde haar wel naar school. Vandaag is Oprah ’s werelds machtigste Afro-Amerikaanse vrouw en de meest invloedrijke figuur in de mediaindustrie. Ze heeft haar eigen filmstudio en tijdschrift en alles wat ze aanraakt, lijkt in ‘goud’ te veranderen. In vele projecten vocht Oprah Winfrey voor de rechten van kinderen, vrouwen en Afro-Amerikanen. Zo richtte ze enkele jaren geleden in Afrika een meisjesschool op. Oprah Winfrey: “Ik realiseerde me dat ik Precious al een miljoen keer gezien had. Ik zie dat meisje elke morgen op weg naar het werk, ik zie haar op de straathoek staan, ik zie haar wachten op de bus,... En ze is onzichtbaar voor mij geweest. Ik heb haar gezien en niet gezien. Ik dacht: dat zal me nooit meer overkomen.” Oprah Winfrey acteerde in THE COLOR PURPLE, een succesfilm en Oscar-winnaar van Steven Spielberg (1989) waarin het vreselijke lot van Afrikaanse meisjes werd beschreven in de periode van de slavernij in de zuidelijke staten van de V.S.
Verzamelen van reacties Vlak na de vertoning wil het publiek vaak z’n eerste indrukken kwijt; men heeft nood aan een ontladingsmoment. Het is niet aangewezen om veel dieper in te gaan op de bedenkingen van het publiek, maar men moet hen wel de kans geven om ‘stoom af te laten’. Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen: • • • • • • • •
Vond je het een goede film? Waarom (niet)? Hoe kan je de film volgens jou het best omschrijven? Leuk / saai / meeslepend / grappig / origineel / spannend / langdradig / dramatisch / romantisch / …? Motiveer je keuze. Welk moment uit de film is je het meest bijgebleven? Welke scène zal het langst in je herinnering blijven? Zou je de film aanraden aan je vrienden? Aan je ouders? Waarom wel/ niet? Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopzetel? Weet je nog wat het allereerste beeld van de film was? En het laatste? Is de film volgens jou realistisch? Wat vond je van de acteerprestaties van de acteurs?
P 17
Een universeel probleemverhaal PRECIOUS bevat een overdosis ellende. Daarom is het makkelijk om de film af te doen als ‘overdreven’ of ‘onrealistisch’. Maar heel wat mensen – o.a. beroemdheden zoals Oprah Winfrey en Mary J. Blige – verklaarden zichzelf te herkennen in het schrijnende verhaal. Ook regisseur Lee Daniels verwerkte veel eigen ervaringen in het verhaal: hij werd mishandeld door zijn vader, een gewelddadige politieman die zich nog brutaler ging gedragen toen Lee’s homoseksuele geaardheid duidelijk werd. De veelheid aan problemen die in PRECIOUS aan bod komt, zou wel eens veel reëler kunnen zijn dan we durven denken. Foto: 10
Analfabetisme Precious kan nauwelijks lezen of schrijven. Volgens de UNESCO waren er in 2002 ongeveer 875 miljoen laaggeletterden. In Vlaanderen kan 1 op 7 volwassenen onvoldoende lezen of schrijven. Een boek ter hand nemen, is voor deze mensen vaak
P 18
een angstaanjagende ervaring. Enkel aanmoediging en ondersteuning kunnen mensen helpen bij hun alfabetisering. Die steun vindt Precious bij ‘Each one, Teach one’.
Tienerzwangerschappen Precious is 16 en zwanger van haar 2de kind; Precious’ vader is tegelijk de vader én grootvader van het kind. De V.S. is de absolute ‘nummer één’ wat het aantal tienerzwangerschappen betreft. 1/3 van de zwangere vrouwen geraakt in verwachting voor hun twintigste. Dat maakt jaarlijks zo’n 750 000 tienerzwangerschappen. 80 % van die zwangerschappen komt onverwacht en in 80 % van de gevallen betreft het een ongehuwd meisje. 10 à 20 % van de tienerzwangerschappen zijn het gevolg van verkrachting.
Kindermisbruik
AIDS
Debat
Precious wordt door haar vader en moeder seksueel, fysiek en mentaal mishandeld.
Precious raakt besmet met het HIVvirus.
Ben jij het eens of oneens met volgende stellingen?
In de V.S. worden jaarlijks meer dan 3 miljoen klachten in verband met kindermishandeling gemeld. Elke tien seconden wordt er een aanklacht ingediend. De harde feiten: In de V.S. sterven elke dag 5 kinderen aan de gevolgen van kindermisbruik; de ruime meerderheid van deze kinderen is jonger dan 4 jaar. 90 % van de kinderen die seksueel misbruikt wordt, kent de dader. In 68 % van de gevallen gaat het om een familielid. De gevolgen van dergelijke feiten zijn erg groot en drastisch. 59 % van de misbruikte kinderen komt tijdens hun jeugd nog in aanraking met het gerecht.
P 20
In de jaren 80, toen de ziekte in volle kracht toesloeg, was de dreiging van AIDS en de angst voor de ziekte heel voelbaar. Dat had grote gevolgen voor de sociale zeden en moraal. De ziekte werd vaak omgeven door een waas van mysterie; de mensen waren onvoldoende ingelicht over de oorzaken en gevolgen. Net zoals Precious’ moeder die denkt dat AIDS enkel door anale seks wordt doorgegeven, of mensen die dachten dat enkel homo’s AIDS konden krijgen. AIDS-remmers bestonden nog niet en wie besmet raakte, was ten dode opgeschreven.
• • • • • • • • • • •
Precious is niet in staat om 2 kinderen op te voeden. Enkel gratis anticonceptie kan de vele tienerzwangerschappen tegengaan. De school is voor een groot deel verantwoordelijk voor de opvoeding van de leerlingen. Een school heeft het recht om een leerling te bannen omwille van een zwangerschap. Tieners zijn te weinig op de hoogte van de gevolgen van seks. Precious zal haar dromen nooit kunnen waarmaken. Daarvoor is het immers te laat. Kinderen die thuis gewelddadig werden opgevoed, kunnen daar in hun latere leven ook een voordeel uit halen. AIDS is een straf voor homo’s en mensen met een onverantwoorde seksuele moraal. Voor mensen zoals Precious bestaat er ook steeds een officieel, legaal vangnet om uit de problemen te geraken: sociale diensten, politie, enz. Niet kunnen lezen of schrijven isoleert je in grote mate in de hedendaagse maatschappij. Een vader is niet zo belangrijk in huis. Een kind kan net zo goed opgroeien met enkel de liefde van een moeder.
P 21
Personages Precious Een 16-jarig meisje, analfabeet, zwanger, fysiek weinig aantrekkelijk, nors, weinig mededeelzaam,… Geen vanzelfsprekend titelpersonage voor een film. Tot we inzage krijgen in het leven van Precious en haar leren waarderen en bewonderen. De vele vernederingen die ze dagelijks ondergaat, overtuigen Precious ervan dat ze waardeloos is en dat ze de wereld niets te bieden heeft. Enkel in haar dromen leidt Precious een aantrekkelijk leven: dan is ze een beminde superster. Nu moet ze ook in het werkelijke leven van zichzelf leren houden. Al deze eigenschappen hebben Precious zwaar getekend en maken haar tot wie ze is: - Precious is heel gesloten. Ze lijkt ondoordringbaar, een blok massief beton. Haar ware karakter blijft verscholen, diep weggestoken achter haar ogenschijnlijk norse en nukkige voorkomen. Ze laat aanvankelijk weinig los over zichzelf en wil haar trieste levensomstandigheden niet delen met de mensen rondom haar, die ze niet vertrouwt. De directrice op school krijgt geen vat op haar: “Je bent zwanger. Wat heb je daarop te zeggen?” – “Ik had seks.”
Later zal ze zich aan Ms. Rain wel blootgeven. Ms. Rain lijkt oprecht met haar begaan en krijgt veel gedaan van haar leerlingen. Precious heeft (misschien wel voor het eerst) iemand die ze kan vertrouwen. Ze weet wel zeker dat Ms. Rain goede bedoelingen heeft. - Precious heeft een extreem laag zelfbeeld. “Er is niets waar ik goed in ben,” beweert ze. Dat verklaart ten dele haar teruggetrokken zwijgzaamheid. “Ik heb nog nooit gesproken in de klas.” Dat zelfbeeld wordt mee in stand gehouden door haar moeder, die haar dagelijks weer hetzelfde lesje voorhoudt: “Niemand wil jou. Jij deugt voor geen reet. Ik maak je af.” Hoewel ze hun dochter Clareece de tweede naam ‘Precious’ (kostbaar) meegaven, is er geen spoor van ouderlijke affectie of waardering. Je vraagt je af waar Precious de moed vandaan haalt om dagelijks de draad van haar leven weer op te nemen. Maar zelf beweert ze: “Daarom schept God telkens weer een nieuwe dag.” - Precious is fysiek verwaarloosd. Ze lijdt aan overgewicht en is nog nooit naar een dokter geweest. Gezonde voedingsgewoonten worden door moeder zeker niet gestimuleerd (cfr. het verorberen
P 23
van de varkenspoten). Precious is bovenmatig dik, maar obesitas lijkt voor haar een vluchtroute, een manier om haar zelfminachting te beklemtonen. Na een zoveelste crisis in huis vlucht ze in een overdosis fast-food.
DIK Volgens Sensoa is er een duidelijk verband tussen seksueel misbruik en gezondheidsklachten bij slachtoffers, die vaak een ‘posttraumatisch stress-syndroom’, vertonen. Slachtoffers voelen zich angstig, schuldig, beschaamd, waardeloos, machteloos, futloos. Dit kan leiden tot psychosomatische klachten als slapeloosheid, hoofdpijn, hyperventilatie en... eetstoornissen. Lee Daniels: “Men heeft vele vooroordelen over dikke mensen. Als ik over straat wandel, ga ik er van uit dat mensen zich niet omdraaien of giechelen. Voor Gaby geldt dat niet. Je weet gewoon dat het gebeurt, en ik was erbij toen het gebeurde. Ik ken dit soort meisjes. Ik zie ze op straat in New York. En ik wilde er nooit iets mee te maken hebben. Ik dacht dat ze stonken, lui waren, dom. Nu niet meer; dat is mijn les.” “Ik hou van hoe ik er uitzie,” zegt Gaby Sidibe. “Ik zal nooit een klein maatje hebben. Zo ben ik niet gebouwd. Dus moet ik het doen met wat ik heb, en dit is wat ik heb. And goddamnit I love it!”
P 24
Mo’Nique pleit als actrice en comedienne al haar hele leven voor de rechten van dikke vrouwen. Zij begrijpt Gaby volkomen. “Wij zijn dikke meisjes en we hebben al vaak gehuild. Daarom gaat het nu zo makkelijk. We werden al ‘dikke reet, dik varken, vette trut, vet zwijn,… genoemd. Dus sommige van die tranen zijn echt.” Wanneer Precious haar toekomst in eigen handen neemt, komen ook haar positieve eigenschappen tot uiting: - Precious is eerlijk. Zo eerlijk zelfs dat ze haar steun van de bijstand verknoeit door haar toestand op te biechten. Hiermee haalt ze nogmaals de toorn van haar moeder over zich heen, maar ze kan het niet langer aan om steeds te liegen. Ook tegen de sociaal werkster schetst ze in enkele brutale zinnen hoe het er bij haar thuis aan toe gaat. De vrouw zit erbij met ‘de mond vol tanden’... dit gaat haar petje te boven. - Precious blaakt van wilskracht. Wanneer ze haar kans ziet, is ze enorm strijdlustig om die te grijpen: “I don’t know what an alternative school is. I feel I wanna know. My heart is all warm inside.” En wanneer haar moeder in een laatste wanhopige poging alles opbiecht: “I never knew what you was until this day. Not even after all the things you did. (...) You ain’t never gonna see me again.”
P 25
Daniels: “Precious may sometimes be down, but she is never out.” Ze geeft nooit op. Achter haar passieve houding gaat een oplettend, nieuwsgierig meisje schuil met een onwankelbaar geloof dat er voor haar een andere, betere toekomst bestaat. Precious overtreft zichzelf. Ze maakt er haar levensmotto van. Er is altijd ruimte om te groeien. Je bent meer waard dan je denkt. Al wat je moet doen, is jezelf overtreffen.
Vragen aan de leerlingen •
•
•
•
P 26
Waarom heeft Precious zo’n negatief beeld van zichzelf? Kan je dat begrijpen? Wat kan je doen om iemand een positiever zelfbeeld te bezorgen? Precious is zwijgzaam; ze laat niets los. Wie kan er uiteindelijk toch tot haar doordringen? Waarom? Wat is daar voor nodig? Bij een zware crisis vlucht Precious op een drastische manier: vraatzucht. Misschien zijn jouw problemen minder drastisch dan die van Precious, maar je voelt je vast ook wel eens slecht en boos. Heb jij dan ook een vluchtroute, een manier om je af te reageren? Precious wordt fysiek niet enkel misbruikt maar ook verwaarloosd. Aan welke elementen uit de film kan je dat aflezen? Gaan fysieke en
• •
emotionele verwaarlozing volgens jou vaak samen? Precious is eerlijk. Wanneer / hoe zie je dat? PRECIOUS ligt dichter bij de realiteit dan we durven vermoeden. In elke school, in elke klas zitten er leerlingen die bepaalde aspecten van Precious in zichzelf herkennen. Wat zou jij Precious vertellen als ze in jouw klas zat?
Mary (Precious’ moeder) Mary is een kwaadaardige, gefrustreerde vrouw. Ze creëert continu een vijandige, dreigende sfeer in huis door haar brutaliteit en haar verbale en fysieke geweld. Ze is ongelooflijk grof in haar taalgebruik. Ze tracht haar dochter op geen enkele manier te motiveren in het leven. Integendeel: ze ontmoedigt Precious in alles wat ze doet. “I should have aborted your motherfucking arse.” Wanneer de schooldirectrice Precious door de deurtelefoon voorstelt om haar toekomst een nieuwe wending te geven, reageert moeder 100 % afwijzend: “Denk je dat je speciaal bent? Denk je dat je iets voorstelt? You’re a dummy, bitch. You will never know shit. Don’t nobody want you, don’t nobody need you.” Mary scheldt haar dochter verrot, zit haar achterna met potten en pannen en slaat haar. Mary mishandelt haar
dochter fysiek en psychologisch, maar is er ook sprake van seksuele mishandeling door de moeder? Wat bedoelt ze precies wanneer ze Precious opdraagt om haar “eens lekker te verwennen”? Ze was al die jaren op de hoogte van het misbruik door haar man maar kon / wilde niet ingrijpen. Ze legt zelfs de schuld bij Precious: volgens Mary heeft Precious het gedrag van haar man uitgelokt. “Je hebt mijn man afgepakt! Hij geeft jou meer jong dan mij!” Mary reageert haar teleurstelling in de liefde af op haar dochter en is verstikkend jaloers op de ‘liefde’ die haar man aan Precious gaf. Je zou denken dat Mary zo weinig normbesef heeft dat ze niet eens weet hoe een fatsoenlijke vrouw zich moet gedragen. Maar wanneer de sociaal werkster op bezoek komt, blijkt dat moeder maar al te goed weet hoe het hoort. Plots is haar gedrag onberispelijk en veinst ze niets dan zorgzaamheid en begrip.
wanneer haar man Precious voor het eerst betastte). Ze gooit haar ziel op tafel en vraagt om begrip. Dan beseffen we pas in welke mate zij ook zelf een slachtoffer is.
Vragen aan de leerlingen • • •
• • • •
Mary is een moeilijk te doorgronden vrouw. Wat verwijt Mary haar dochter? Op welke manier is Mary verantwoordelijk voor het negatieve zelfbeeld van haar dochter? Wanneer zie je dat Mary toch weet hoe een fatsoenlijke moeder zich dient te gedragen? Waren er momenten waarop je begrip voor haar had? Waren er momenten waarop je haar als slachtoffer zag? Waren er momenten waarop je haar kon vergeven?
In de afsluitende confrontatie tussen Precious en haar moeder op het kantoor van de sociaal assistente denken we dat moeder door de mand zal vallen, dat ze ‘ontmaskerd’ zal worden. We hopen dat ze bestraft zal worden voor haar vreselijke daden. Maar haar pleidooi wekt een voorzichtige vorm van begrip voor deze vrouw die zelf verwaarloosd, vernederd en gekwetst werd (ze weet niet wanneer haar dochter geboren werd, maar ze weet nog precies
P 27
Ms. Rain In haar job is de grens tussen leerkracht en psychologe voor Ms. Rain heel minimaal. Op beide vlakken kan ze voor Precious veel betekenen. Ze stimuleert Precious om te studeren en aldus haar leven in eigen handen te nemen. Maar ze leert haar ook zelfrespect, ambitie, openheid,… Het sleutelwoord daarbij is ‘vertrouwen’. Precious vertrouwt haar en weet dat dit vertrouwen niet misbruikt zal worden. Actrice Paula Patton (die de rol van Ms. Rain speelt): “Ms. Rain brengt haar leerlingen ook respect voor zichzelf en voor anderen bij. Ze is een soort moeder, kordaat maar zorgzaam. Ze werkt met kinderen van de straat, en als die ook maar een zweempje kwetsbaarheid in jou ontdekken, zullen ze dat als een teken van zwakheid interpreteren. Daarom trekt ze een muur op: een ‘te nemen of te laten’ houding.” Precious ontdekt dat Ms. Rain lesbisch is en dat ze problemen heeft met haar moeder. Achter haar hoge opleiding en gesofisticeerd uiterlijk schuilt ook een ‘outsider’, net zoals haar studenten. Daardoor kan ze dichter staan bij haar studenten en hen ook beter helpen en begrijpen. Voor Precious komt dat als een verrassing. Zij heeft altijd geleerd dat homoseksualiteit slecht is. Haar relatie met Ms. Rain dwingt haar om na te denken over wat juist/ fout is. Ze leert haar gedachten
verruimen, verder te kijken dan wat haar moeder haar altijd verteld heeft. Ze groeit.
Vragen aan de leerlingen • •
•
Welke rol speelt Ms. Rain in het leven van Precious? Toch is zij geen doetje; ze laat door haar leerlingen niet met zich sollen. Hoe zie je dat? Waarom is dat zo belangrijk? Op welke manier is Ms. Rain ook een ‘outsider’?
Precious’ vader Precious’ vader komt slechts één maal vaag in beeld terwijl hij zijn dochter misbruikt. Hij is er op geen enkele manier om zijn gezin bij te staan, wat resulteert in een boze, gefrustreerde echtgenote en een zwangere, misbruikte dochter. Hoewel hij fysiek afwezig is in de film, is de vader constant aanwezig in het leven van Precious. Hij doorprikt haar dromen met de herinneringen aan zijn vreselijke daden en Mongo is zijn kind. De sfeer die er bij Precious thuis heerst, is grotendeels zijn schuld.
P 29
Nurse John De rol van Nurse John, de begrijpende verpleger, bleef in het boek beperkt tot één zinnetje. Maar voor de film was het belangrijk om een personage te introduceren dat begrip en medelijden bracht in Precious’ wereld. Er ontwikkelt zich een band tussen hen beiden, zowel in het ziekenhuis als daarbuiten. Hij is diegene waarheen ze vlucht met haar baby. Nurse John is geen onbesproken figuur (hij heeft in de gevangenis gezeten), maar hij is oprecht bezorgd, een engel die haar onder zijn vleugels neemt.
Mrs. Weiss Het enige wat Precious van Mrs. Weiss verwacht, is dat de sociaal assistente haar geld geeft. Dit bespaart Precious een zoveelste conflict met haar moeder. Mrs. Weiss ziet evenwel wat er aan de hand is bij Precious thuis. Ze stelt ‘lastige vragen’ en Precious kan niet langer zwijgen. Zo dwingt Mrs. Weiss haar tot eerlijkheid en biedt haar een luisterend oor, hoewel Precious’ verhalen haar petje te boven gaan.
P 30
Focus op ‘waarden’ – leven is “precious” De titel PRECIOUS verwijst niet enkel naar de naam van het hoofdpersonage maar ook naar de waarde van het leven en de kostbare dingen in ieders leven, iets waar Precious in haar duistere, onzekere bestaan nooit van heeft kunnen proeven. Ms. Rain leert haar dat je zelf waarde moet geven aan je leven en dat je van jezelf moet leren houden.
“Everything in life is a gift from the universe” Precious werd door haar ouders nooit verteld over normen en waarden. Ze weet niet wat de waardevolle dingen van het leven inhouden. Dat kan ze pas ontdekken dankzij haar scholing bij ‘Each One, Teach One’ en door haar contacten met andere mensen. Dan pas leert ze de waarde ontdekken van de belangrijke dingen in het leven: - Precious en de waarde van liefde: Enkel wie liefde kent, kan ook liefde geven. Precious is altijd van liefde verstoken gebleven. Wat heeft de liefde haar ooit gegeven? “De liefde heeft me geslagen, me verkracht en
me een beest genoemd.” Ze beseft dat ze misschien zal sterven zonder ooit een vriendje te hebben gehad, zonder ooit te weten wat het is om echt bemind te worden. Daarom is het zo belangrijk dat ze in haar nieuwe klasgroep voor het eerst leert ervaren wat vriendschap is. Ze leert solidariteit (de meisjes komen haar bezoeken in het hospitaal, Ms. Rain verleent haar onderdak), ze leert gevoelens delen met anderen. Voor Precious zijn dit de eerste ‘normale menselijke relaties’. Ze bloeit open en leert omgaan met de genegenheid van anderen. Enkel op die manier is ze in staat om zelf liefde te geven aan de mensen rondom haar. In de eerste plaats aan haar (geboren en ongeboren) kinderen. - Precious en de waarde van het moederschap: Precious is zwanger en hoewel het (opnieuw) een kind is van haar vader, wil ze het toch houden. Ms. Rain en Mrs. Weiss raden haar aan om het kind af te staan voor adoptie. Zo kunnen zowel moeder als kind ‘een beter leven’ hebben. Maar Precious komt uit het getto en haar gedragscode zegt: ik zal zorgen voor de baby want het is mijn bloed.
P 33
Precious heeft al een kind. ‘Mongo’ (afkorting van ‘mongool’) woont bij haar grootmoeder en moet alleen opdraven om de sociale bijdrage te behouden. Precious beschrijft hoe Mongo geboren werd “terwijl ik op de keukenvloer lag en moeder me verrot schopte.” Kan iemand zoals Precious, die zelf extreem mishandeld werd, wel instaan voor twee kinderen, waarvan één met een handicap? Precious bereidt zich vol goede moed voor op de komst van de baby. De nieuwe waarden die ze in het leven ontdekt heeft, wil ze op haar beurt doorgeven aan haar kinderen. Haar goede voornemens zijn aandoenlijk: kleurplaten en voorlezen... Hoewel ze zelf van thuis uit weinig kennis en nauwelijks affectie heeft meegekregen, is dat wel iets dat ze belangrijk vindt voor haar kinderen. Ze is erg dapper in het kiezen van de prioriteiten voor haar nageslacht. - Precious en het recht om te dromen: Het leven van Precious is nauwelijks te vergelijken met dat van haar leeftijdsgenoten. Maar één ding heeft ze gemeenschappelijk met andere meisjes: haar dromen. Die zijn heel herkenbaar voor een doorsnee tiener: ze wil slank zijn en knap (voor haar betekent dat: met een lichte huid en lang haar). Ze wil een knap vriendje, ze wil op de cover van een magazine, ze wil dansen in een videoclip (“maar moeder zegt dat ik niet kan dansen”). Ondanks haar negatieve zelfbeeld droomt ze
P 34
er wel degelijk van om ‘populair’ te zijn en geaccepteerd te worden. Op haar moeilijkste momenten vlucht ze weg in glamoureuze droombeelden over ‘populaire Precious’, ‘Precious het fotomodel’, ‘Precious-de-superster’. We volgen haar in zo’n droom terwijl ze door vader misbruikt wordt: ze droomt zichzelf als een vedette die enthousiast wordt onthaald op een society event, haar vriendje aan haar zijde. “Precious, how are you feeling?” – “I feel great!” Maar de brutale werkelijkheid staat altijd klaar om die dromen aan diggelen te slaan. Precious’ dromen staan symbool voor ‘hoop’. Op moeilijke momenten dienen ze als enige lichtpunt aan het einde van de donkere tunnel. Maar is er hoop voor een zwarte vrouw die op haar 16de nauwelijks kan lezen? Voor iemand die in de spiegel een blank blond meisje droomt? Voor iemand die hoopt te trouwen met haar wiskundeleraar en in een chique buurt te wonen? “When you’re in the gutter, stepping up onto the sidewalk seems a whole lot better.” Iedereen heeft het recht om te dromen van een betere toekomst.
Vragen aan de leerlingen • • • •
•
•
• •
• •
Kan je de titel PRECIOUS verklaren? ‘Enkel wie liefde kent, kan ook liefde geven.’ Wat betekent deze uitspraak? Is dat zo? Wat leert Precious uit het contact met haar klasgenoten? Waarom wil Precious haar baby houden? Wat wil ze haar kinderen in de toekomst meegeven? ‘Wat je zelf van je ouders hebt meegekregen, zal je later ook meegeven aan je kinderen.’ Is dat zo? Wil jij het later ook zo aanpakken? Zijn er andere dingen die je later eventueel aan je kinderen wil meegeven? Dromen zijn belangrijk. Kan je Precious’ dromen beschrijven? Hoe verklaar je haar dromen en fantasieën? Heeft Percious dezelfde dromen als de meeste meisjes in deze wereld? Heb jij ook een ultieme droom? Denk je die ooit te kunnen verwezenlijken? Hoe ga je daar naar streven? Waarom is het goed om dromen en fantasieën te hebben? Vind je dat Precious’ leven het waard is om geleefd te worden? Waar haalt Precious de moed vandaan om verder te gaan? Wat maakt voor jou het leven waardevol?
Each One, Teach One Bij het begin van de film bevindt Precious zich in een typische Amerikaanse staatsschool uit het getto. De leerlingen zijn er een nummer en de leerkrachten vullen hun lesuren. Wie de leerstof heeft begrepen, heeft geluk. De anderen hebben pech en schuilen onopvallend achteraan in de klas. Geen haan die er naar kraait. De school is een chaotische, respectloze plek die Precious’ zelfvertrouwen niet ten goede komt. Elke dag loopt ze meer achterstand op omdat ze niet kan lezen of schrijven. Dat maakt haar eenzaam. Precious’ heeft nood aan een ommekeer. Ze moet de kans krijgen om zichzelf te ontdekken. De alternatieve school ‘Each one, teach one’ biedt haar deze kans. Foto: school ‘Each one, teach one’ is een Afrikaans gezegde dat stamt uit de tijd van de slavernij. Slaven werden bewust ‘dom’ gehouden zodat ze beter onder controle konden gehouden worden. Sommige slaven gingen zichzelf en elkaar onderwijzen. Hun motto was: each one, teach one. Het principe van de methode is dat iedereen van elkaar kan leren en zelf kennis kan doorgeven. Zo worden studenten meer gemotiveerd om te leren (‘ik doe dit omdat ik het leuk vind, omdat ik er
P 35
iets aan heb’) en wordt leren vaker als iets aangenaam beschouwd. Vandaar dat Ms. Rain in de eerste les iedereen laat zeggen waar ze goed in zijn: “everybody is good in something”. De methode werkt met feedback van zowel leerkracht als leerling. Ms. Rain gebruikt hiervoor schriftjes als de basis van de lessen. De studenten gebruiken ze in elke les: “they are the key to this class”. Ook later benadrukt Ms. Rain het belang van het schrijven. Ook al zegt Precious dat ze niks om over te schrijven heeft, Ms. Rain blijft erop hameren: “I remember you once told me, you never really got to tell your story. Write! If not for yourself, then for the people who love you.” Precious leert doorheen het schooljaar zichzelf naar waarde te schatten. Ze durft eindelijk opstaan tegen haar moeder en haar eigen leven uitstippelen: “Next year highschool. After that college.” En hoewel haar leven er niet makkelijker op wordt (tweede kind, aids,...), bloeit ze open. Op school zien we haar praten en (zelfs) lachen. Ze krijgt voor het eerst in haar leven ‘vriendinnen’. Haar nieuwe klasgenoten zijn stuk voor stuk ook ‘outsiders’, hebben geen ‘normaal’ leven en begrijpen Precious. Die nieuwe ervaring sterkt Precious in de finale confrontatie met haar moeder: ze weet zich gesteund door leeftijdsgenoten die zelf ook in een lastige positie zitten.
P 36
Vragen aan de leerlingen •
•
• •
•
•
• • • •
Hoe is de toestand op de eerste school waar Precious heen gaat? Hoe is de sfeer in de klassen? Is ze vergelijkbaar met de sfeer bij jou op school? Hoe kan het dat een tiener van 16 jaar die dagelijks naar school gaat toch niet fatsoenlijk kan lezen of schrijven? Is dat werkelijk mogelijk? Op welke manier verschilt de ‘Each One Teach One’ school van Precious’ vorige school? “Everybody is good in something.” Is dat zo? Waar ben jij goed in? Is dat een talent dat je op school van pas komt? Waarom is het zo belangrijk om te beseffen dat iedereen goed is in ‘iets’? Krijg je in de film een concreet zicht op wat die ‘Each One Teach One’-methode precies inhoudt? Heeft een school nog een andere rol dan ‘onderwijzen’? Op welke andere manieren kan de school een belangrijke rol spelen in je verdere leven? Vervult jouw school die functie in voldoende mate? Ben je tevreden over jouw school? Ook in België bestaan er heel wat methodescholen die een andere aanpak hanteren. Zoek informatie op over deze scholen en leg uit wat ze zo speciaal maakt. Zijn er onderwijsmethodes bij waar jij een voorkeur voor hebt?
Korte bespreking van andere filmische aspecten Setting PRECIOUS speelt zich af in een New Yorkse getto-wijk. Getto is de benaming voor een stadswijk die voor het overgrote deel wordt bewoond door mensen met een laag inkomen of mensen die behoren tot eenzelfde etnische, religieuze of raciale groep. In de meeste gevallen worden zij door de overheid of door omstandigheden te samen gedrongen. Het rijke centrum van New York (Upper- & Lower Manhattan) wordt omringd door getto’s zoals de Bronx, Brooklyn en Harlem. Precious woont in Harlem. Werkloosheid en crackverslaving zijn er aan de orde van de dag. De buurt staat gekend vanwege de hoge criminaliteit en verpaupering. Pas sinds de jaren ‘90 krijgt Harlem – dankzij politieke inspanningen en een strenge misdaadbestrijding – stilaan een beter imago. Toch blijft het één van New Yorks armste en meest achtergestelde buurten. Precious en haar schoolvriendinnen lijken model te staan voor de problemen waar de arme wijken mee kampen: het zijn slachtoffers van geweld en drugs, kinderen
die opgroeiden in een normen- en bandeloze samenleving. De sociale voorzieningen die er wel zijn, worden niet altijd goed besteed. Precious’ moeder is de ultieme belichaming van wat politieke partijen in Amerika vaak de ‘Welfare Queen’ noemen: iemand die misbruik maakt van het sociale stelsel om geld te krijgen.
WIST JE DATJE De benaming ‘getto’ is ontleend aan de Venetiaanse wijk Ghetto Nuovo. Ghetto komt van gheta, in het Venetiaanse dialect het woord voor slak, het restproduct van ijzergieterijen. Op de plaats waar de joden sinds 1516 gedwongen werden om samen te wonen, was namelijk ooit een ijzergieterij gevestigd. Op een bepaald moment woonden er 5.000 mensen op een oppervlakte van ongeveer 2 hectare. In België spreken we zelden van gettowijken. Toch worden de banlieus van Brussel ook voornamelijk bewoond door mensen van eenzelfde etnische groep en met een laag inkomen. P 39
In beeld wordt er slechts zelden verwezen naar de jaren ‘80; buiten de tijdsaanduiding bij aanvang van de film is er bijna niets dat laat vermoeden dat de film zich afspeelt in 1987. De schets van het tijdskader is veeleer neutraal. De acteurs lachten wel met de epauletten, zwarte lippenstift en nagellak die ze ‘typisch jaren ‘80’ vonden en de scènes in de klas van Ms. Rain doen soms denken aan de high school movies uit de jaren ‘80 (à la BREAKFAST CLUB), maar daarmee houdt de gelijkenis ook op. Dit draagt bij tot het universele karakter van de film. Thema’s als misbruik, racisme, hoop,… zijn van alle tijden. Het is een tijdperk dat regisseur Lee Daniels door en door kent: “De aankleding van Precious’ appartement komt uit mijn wereld. Letterlijk. De stof op de muren, de bank. Er hangt een foto van mijn vader midden in de kamer. Ik ken de geur en de textuur en het DNA van deze wereld.”
Taal Het taaltje dat in PRECIOUS gebruikt wordt, is niet altijd even netjes en beschaafd. Veel personages spreken slang (= een verzameling van woorden die enkel in een bepaalde sociale of etnische groep gebruikt worden). Nieuwe woorden worden gecreëerd of uit andere talen overgenomen om zo een eigen incrowd taal te creëren. Elke wijk ontwikkelde in de loop der jaren een eigen variant die de identiteit van het eigen getto moest versterken. Enkele voorbeelden van Harlemse slang: • A Miss Anne: Een blanke vrouw • It went lightly, slightly and politely: Het is perfect verlopen! • To blow your top: woedend zijn • Collor a hot: Eten • A little sister: Een mooi meisje Nu is het jouw beurt! Wat betekenen volgens jou onderstaande Harlemse woorden? A mister Charlie: …………………… A Big Boy: …………………………… Cruising: ……………………………. The Big Apple: ……………………… Knock yourself out!: ……………….
P 40
beeldanalyse De inhoud en de thema’s in PRECIOUS worden op een beeldende manier onderlijnd. De beelden en de manier waarop ze aan ons worden getoond, geven belangrijke achtergrondinformatie over Precious’ situatie en hoe zij die ervaart. Heel wat beeldende technieken komen aan bod: contrasterend kleurgebruik, closeups, droomeffecten, betekenisvolle muziek,…
Generiek Bij het begin van een film krijgen we doorgaans in de generiek de credits in beeld: de namen van de producent, acteurs, regisseur, e.d. Dat gebeurt bij PRECIOUS op een opvallende manier: de namen worden niet enkel voluit geschreven maar ook steeds herhaald in een soort ‘fonetische hanenpoten’schrift: “Smokwd Tinmant” (= Smokewood Entertainment), “Evayfin is a gif of th unvass” (= Everything is a gift of the universe). Is dit een nabootsing van het straattaaltje uit Harlem? Of moeten deze onhandige krabbels het schrift van de quasi analfabete Precious voorstellen?
Voice-over Van Precious’ gelaat valt weinig af te lezen: haar gezicht staat voortdurend op bewolkt met kans
op onweer. De voice-over (= een commentaarstem van iemand ‘buiten beeld’, in dit geval van Precious zelf) gunt ons een blik in haar gedachten en gevoelens: “Mijn naam is Clareece Precious Jones. Ik wil graag een leuke vriend hebben met heel mooi haar. Ik wil op een cover van een tijdschrift staan. Mama zegt dat ik niet kan dansen. Want wie zou er met mij en mijn dikke kont willen dansen?”
Licht en Kleur Het gebruik van kleur en licht staan in deze film volledig ten dienste van het contrast tussen Precious’ ellende en het vleugje hoop dat ze koestert. In haar fantasie is Precious een superster die geniet van felle spotlights en de flitslampen van paparazzi. Alles baadt in een fel licht; felle kleuren in een snelle montage. Wanneer de droom aan flarden gaat, is het contrast heel schrijnend: in een uitgeleefd flatje in Harlem wordt het helse oranje licht gefilterd en verduisterd door de gesloten gordijnen. De lichtinval maakt het huis vuil en smerig; alles baadt in een waas van sigarettenrook, zodat het lijkt alsof de lens van de camera vuil en beduimeld is. Ook een belangrijke stap in haar leven – de overgang naar een nieuwe school – wordt door de belichting ondersteund. Precious zit in de gang van haar nieuwe school; we krijgen haar haarscherp
P 43
in beeld. Aan de andere kant van het beeld komt Ms. Rain langzaam naar haar gewandeld. De klas en de gang baden in een fel licht, dat benadrukt hoe ontoegankelijk deze nieuwe wereld voor haar lijkt. Ms. Rain nodigt haar uit in de klas (“Kom je binnen? De deur sluit binnen 20 sec”). Precious staat op en verdwijnt door de gang, het felle licht tegemoet. Wanneer ze de klas binnen komt, is het alsof er een waas van voor haar ogen wegtrekt. Het eerste beeld van haar nieuwe klas is haarscherp, licht en ademt rust uit. Blauw, groen, rood,… elke kleur roept bij iedereen aparte emoties op en elke kleur heeft een waarde. Elk seizoen heeft z’n kleurenpalet en ook feestdagen worden door bepaalde kleuren gekarakteriseerd. Kleuren kunnen een object of persoon extra in de verf zetten. Hoewel ze een veeleer grijs bestaan leidt, beleeft Precious haar dromen in felle kleuren. In haar beste dagen durft ze al eens een kleurrijke haar- of armband dragen. Naargelang haar hoop groeit, verandert ook het kleurgebruik in de film. Merkwaardig dat een ziekenhuiskamer er kleurrijker en gezelliger kan uitzien dan je eigen huis. Wanneer Precious vol moed en hoop het ziekenhuis uitwandelt, draagt ze een knalgeel T-shirt. Geel is haar lievelingskleur. Zou het trouwens toeval zijn dat de voornaam van Ms. Rain ‘Blu’ luidt? Welke betekenis zou die kleur kunnen hebben voor de film?
P 44
De kleur rood blijft doorheen de hele film een symbool van hoop. In de eerste droomscène reikt een dame in het rood haar een rode sjaal aan, die Precious op haar beurt zal doorgeven aan iemand die hem meer nodig heeft dan zij. In haar droom draagt Precious opvallend rode oorringen.
Geweld in beeld De camera is discreet wanneer het op de visualisering van geweld aankomt: op het moment dat moeder haar dochter brutaliseert en uitscheldt, wendt de camera zich bij voorkeur af of toont enkel vage beelden en dreigende contouren. Op de klankband horen we op gedempte toon de suggestieve geluiden; je hoort de katten janken terwijl moeder haar slaat. Het seksuele misbruik door vader wordt op een gelijkaardige manier in beeld gebracht; met schimmige beelden en een suggestieve klankband. Hoewel het geweld niet direct wordt getoond, is de impact des te groter. De grauwheid van Precious’ leven kruipt onder je huid. De kijker blijft verweesd achter.
Close-ups Het kleine flatje waar Precious samen met haar moeder woont – er is zo weinig ademruimte – lijkt nog kleiner door de vele (extreme) closeups van Precious die omzichtig door de kamer beweegt. Ze vult als het ware het hele scherm.
Wanneer de sociaal werkster aan Precious vraagt hoe het is om met haar moeder samen te leven, antwoordt ze: “Zoals een orka op een bank. Ze zegt dat ik altijd eet, maar zij laat mij altijd eten. Dan noemt ze mij een vet zwijn. Ze zegt dat het huis te klein is vanwege mij.” Ook de scène waarin Ms. Rain met veel moeite Precious één zin leert lezen, is opgebouwd uit extreme close-ups van haar ogen en mond en uit flash-backs die moeten aantonen hoe moeilijk Precious het heeft met de omwenteling die ze doormaakt. De visuele impact van sommige close-ups is zo intens dat ze bij de kijker een diepe weerzin oproepen: vaders zweterige buik tijdens de verkrachting op een smoezelige matras of varkenspoten, pruttelend in het vet.
Muziek Muziek vervult een belangrijke rol in PRECIOUS. Op de soundtrack vind je nieuwe songs, maar ook covers uit de jaren ’30, ’40, ’70 en ’80. Het oudste lied is ‘Did you ever see a dream walking’ van Sunny Gale en dateert uit 1934. De liedjes werden zorgvuldig uitgekozen om Precious’ emoties nog intenser te maken. Dat zelfs ‘stokoude’ liedjes (zoals ‘Just a closer walk with thee’ van Mahalia Jackson uit 1940) ertoe bijdragen
P 46
om Precious’ verhaal te vertellen, bewijst eens te meer dat de inhoud van deze film universeel en van alle tijden is. Zowat alle muziek die in de film gebruikt wordt, is ‘AfroAmerikaans’. Behalve de pure dansmuziek, komen zowat alle ‘zwarte muziekgenres’ aan bod en werden de stemmen gebruikt van vrouwen die veel betekenen voor de zwarte Amerikaanse gemeenschap: LaBelle, Queen Latifah, Mary J. Blige, enz.
Gospel Gospel betekent ‘evangelie’. Het is een religieus muziekgenre dat stamt uit de zuidelijke staten van de V.S. waar slaven dag in dag uit op de katoenvelden werkten. In de gospelliederen bezongen zij hun hoop en ze verwerkten hun gebeden in melodieën uit hun geboorteland. In PRECIOUS weerspiegelen de gospelliederen het sprankeltje hoop van het hoofdpersonage. De traditionele gospel maakt deel uit van de (Afro-)Amerikaanse cultuur en nog steeds zingen gospelkoren in de kerken, maar de gospeltraditie had ook een grote invloed op allerhande populaire muziekgenres: blues, rock ‘n’ roll, soul, R&B, enz. Zoek op internet een typische gospelsong op. Waarom heb je dit liedje gekozen? Wat maakt dit lied zo typerend voor het genre?
Soul In de vroege jaren ’60 ontstond een nieuw muziekgenre. De soul groeide voort uit de gospel, maar verving de religieuze thema’s door teksten over liefde, pijn, volharding, verdriet,... allemaal thema’s die ook in PRECIOUS aan bod komen. Maar soul blijft in de eerste plaats dansmuziek die enkele van de mooiste stemmen uit de muziekgeschiedenis voortbracht. Bekende soulstemmen waren o.a. Ray Charles, James Brown, Aretha Franklin, Marvin Gaye, Otis Redding en Stevie Wonder.
R&B-stemmen zijn o.a. P.Diddy, Ne-yo, Chris Brown, Beyoncé en Rihanna. Zoek op internet een typische R&Bsong op. Waarom heb je dit liedje gekozen? Waarom is het volgens jou typerend voor het genre?
Zoek op internet een typisch soulnummer op. Waarom heb je dit lied gekozen? Waarom is het volgens jou typerend voor het genre?
R&B R&B staat voor ‘Rhythm and Blues’ en is momenteel een van de populairste commerciële muziekgenres. R&B werd aanvankelijk ‘race music’ genoemd en werd enkel opgenomen en beluisterd door zwarten. ‘Rhythm’ staat voor de krachtige beats, ‘blues’ voor de vaak gevoelige sfeer en emotionele teksten. Maar de R&B-clips op tv beperken zich vaak tot een glamoureuze wereld vol halfnaakte meisjes, designerkledij, ‘Bling bling’juwelen, dure wagens en uitdagende danspassen. Bekende
P 47
I Can See in Color Zangeres Mary J. Blige schreef het lied ‘I Can See in Color’. Als geen ander kon zij zich inleven in Precious’ situatie. Blige kende een moeilijke jeugd: opgegroeid in de Bronx in een gezin zonder vader en misbruikt tijdens haar jeugd. Op 11-jarige leeftijd ging ze van school af. “I was able to relate automatically because I’ve lived some of that girls’ lives and I know people who live most of her lives. My hopes are that people are helped and they get the chance to see that you’re not the only one. You don’t have to carry the guilt and shame for something you didn’t do, you don’t have to pay for this...” (Mary J. Blige)
I Can See in Color It took a long time to get to this place And now that I’m here no one can ever erase The joy that I feel way down deep beside The love that I have for me will never, never die
Vragen aan de leerlingen • •
•
Wat vond jij van de muziek van PRECIOUS. Zou je eventueel de soundtrack van de film kopen? Op welke manier vertolkt ‘I can see in color’ de gevoelens van Precious? Lees de tekst. Zie je een verband met de inhoud van de film? In de laatste regels wordt gezongen: “Rain on me” – Zie je een verband met een van de personages uit de film?
Op de volgende pagina vind je de lesbrief voor de leerlingen.
I can see in color the first sign of spring The rose buds are blooming I got a new song, new song to sing Life looks so amazing I never knew that it could open my eyes And for the very, very first time I can see in color Everything looks beautiful, sky so baby blue I’m anxious to know where the rest of this road will go If April showers bring flowers then I need, I need more rain To quench the drought in me, so rain on me, rain on me
WIST JE DATJE: Oorspronkelijk zou Mariah Carey de titelsong opnemen. Maar toen Mary J. Blige een testscreening van de film zag, was ze zo aangedaan dat ze erop stond om een lied te schrijven dat volledig aansloot bij de wereld en de dromen van Precious.
P 48
P 49
PRECIOUS won twee Oscars: één voor Beste Vrouwelijke Bijrol en één voor Beste Scenario.
“I think people look at me and don’t expect much. Even though, I expect a whole lot.” Gaby Sidibe (de actrice die Precious vertolkt)
In de V.S. worden jaarlijks meer dan 3 miljoen klachten in verband met kindermishandeling gemeld. Elke tien seconden wordt er een aanklacht ingediend.
“Ik hou van hoe ik er uitzie,” zegt Gaby Sidibe. “Ik zal nooit een klein maatje hebben. Zo ben ik niet gebouwd. Dus moet ik het doen met wat ik heb, en dit is wat ik heb. And goddamnit I love it!”
PRECIOUS bevat een overdosis ellende. Daarom is het makkelijk om de film af te doen als ‘overdreven’ of ‘onrealistisch’. Maar heel wat mensen – o.a. beroemdheden zoals Oprah Winfrey en Mary J. Blige – verklaarden zichzelf te herkennen in het schrijnende verhaal. Ook regisseur Lee Daniels verwerkte veel eigen ervaringen en werkelijke getuigenissen in het verhaal.
Op de soundtrack van PRECIOUS vind je zowel nieuwe songs als covers van oude liedjes. Zowat alle belangrijke ‘zwarte muziekgenres’ komen aan bod. De bekende zangeres Mary J. Blige herkende zich in het verhaal van Precious en schreef speciaal voor de film het liedje ‘I Can See in Color’. Met Lenny Kravitz en Mariah Carey draven ook enkele muzieksterren op in een bijrol.
‘Each one, teach one’ is een Afrikaans gezegde dat stamt uit de tijd van de slavernij. Slaven werden ‘dom’ gehouden zodat ze beter onder controle konden gehouden worden. Sommige slaven gingen zichzelf en elkaar onderwijzen. Hun motto was ‘each one, teach one’: iedereen kan iets leren van elkaar en kan zelf kennis doorgeven.
